Kipu. Nie tylko narzędzie, ale i medium tożsamości
Kipu to inkaski system zapisu z użyciem sznurów i węzełków, który pomagał w kontroli podatków, spisie danin, a być może służył też jako kalendarz. Do niedawna sądzono, że wytwarzać i odczytywać je mogli wyłącznie elitarni urzędnicy, khipukamayuq – mężczyźni z najwyższych rodów, których wiedza stanowiła fundament imperium. Tymczasem najnowsze badania, opublikowane w „Science Advances”, wywracają ten obraz na nice.
W centrum odkrycia znalazł się niezwykły egzemplarz kipu z końca XV w., czyli z czasów rozkwitu imperium, w którym główny sznur wykonano z ludzkich włosów. Badacze przeanalizowali je izotopowo i okazało się, że dieta właściciela pasm była uboga w mięso i kukurydzę, a bogata w bulwy i rośliny lokalne, co oznacza, że włosy raczej należały do zwykłego człowieka.
To nie wszystko – kipu wykonane z jego włosów działało jak swoisty „podpis”, trwały znak, że to on i nikt inny był jego autorem. Oznacza to, że państwowe archiwa mogły powstawać siłami ludzi z pospólstwa, pomimo że kronikarze hiszpańscy opisali je jako wyłączną domenę wyżej urodzonych. To nadaje kipu nowy wymiar – było nie tylko rachunkowym narzędziem, ale też medium tożsamości. Główny sznur z Updown (długości ponad metra, odpowiadający ośmiu latom wzrostu włosów) był dosłownym przedłużeniem osoby, która go wykonała. To tak, jakby ktoś z nas podpisał się własną krwią pod oficjalnym dokumentem.
Sięgnij do źródeł
Badania naukowe: Stable isotope evidence for the participation of commoners in Inka khipu production
Czy to znaczy, że zwykli ludzie mieli większy udział w administracji, niż nam się dotąd wydawało? A może włosy pełniły funkcję rytualną, magiczną – by kipu miało moc, trzeba było ofiarować kawałek siebie? Na te pytania nie ma jeszcze odpowiedzi, tak samo jak nie można wykluczyć, że akurat ten elitarny urzędnik z jakichś względów nie jadał mięsa. To jednak pierwsza poszlaka wskazująca, że inkański system zapisu nie musiał być czysto elitarny, a umiejętność posługiwania się kipu mogła być powszechna.
Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.