Miłość i śmierć w mezolicie. Archeolodzy odsłonili wyjątkowy grób

Pod Inowrocławiem, w Orłowie, podczas budowy gazociągu natrafiono na mezolityczny pochówek zbiorowy. Mężczyzna, dwie kobiety i dziecko spoczywają razem, spleceni w uścisku. Odkrycia takie zdarzają się niezwykle rzadko, a każdy nowy przypadek to szansa na lepsze zrozumienie mezolitu – epoki, która przypada mniej więcej między 9500 a 5500 lat p.n.e. Był to czas przełomu, gdy ludzie nadal polowali i zbierali, ale stopniowo wprowadzali elementy gospodarki wytwórczej.

Mikrolity i inne ślady

Charakterystyczne dla niego są mikrolity, czyli maleńkie, precyzyjnie formowane fragmenty krzemienia, jak trójkąty, ostrza i wióry, które składano w większe narzędzia – groty strzał, oszczepy czy noże. Ich obecność świadczy o przynależności kulturowej i technologicznej do tej epoki. Archeolodzy badający pochówek w Orłowie wskazali na mezolit m.in. właśnie dzięki obecności mikrolitu z krzemienia znalezionego przy głowie dziecka.

Nasza wiedza o wierzeniach i rytuałach tamtych społeczności jest niezwykle fragmentaryczna, bo mezolit w polskiej archeologii to zazwyczaj drobne, ulotne ślady, jak paleniska, fragmenty kości zwierząt i wspomniane mikrolity. Dlatego każdy pochówek jest bezcenny. Mamy tylko kilka takich punktów odniesienia: najstarsze z nich to cmentarzysko sprzed 9–10 tys. lat z Mszana koło Brodnicy, największe – z Krzyża Wielkopolskiego, i dobrze zachowany grób z wyposażeniem z Janisławic.

Jak w przypadku innych pochówków z tego okresu, i w tym w Orłowie zmarli są pochowani w pozycji skurczonej i obsypani ochrą – symbolem życia i krwi. Jednak pochowanie czterech osób razem, obejmujących się i zwróconych ku sobie twarzami, to coś wyjątkowego, a już zupełnie unikatowe jest to, że kości zachowały się w tak dobrym stanie.

Analizy i pytania

Archeologiczne badania ratownicze prowadzone przez Piotra Alagierskiego właśnie się zakończyły, teraz pałeczkę przejmuje bioantropolożka dr Justyna Marchewka-Długońska z Wydziału Biologii i Nauk o Środowisku UKSW w Warszawie, która zajmie się analizą biologiczną szczątków. Określi płeć, wiek, ewentualne choroby oraz związki rodzinne.

Mężczyzna obejmujący dwie kobiety i dziecko kojarzy się jednoznacznie i budzi emocje, bo widzimy w nim miłość trwalszą niż śmierć, ale trzeba pamiętać, że układ pochówku to dzieło żywych, wynikające z ich wyobrażeń o zmarłych lub rytuałów. A zatem to, co dziś odczytujemy jako dowód czułości, mogło być gestem symbolicznym. Niemniej ten pochówek skłania do pytań o emocje, wierzenia i kulturę sprzed 8–7 tys. lat. Czy to byli członkowie jednej rodziny? Czy zginęli jednocześnie, czy byli chowani rytualnie? Odpowiedzi dopiero nadejdą.

Skarby i inwestycje

Znalezisko wpisuje się w serię przypadkowych odkryć przy okazji inwestycji infrastrukturalnych. Podczas prac przy autostradzie A4 w Domasławiu pod Wrocławiem odsłonięto największe w Polsce pradziejowe cmentarzysko – ponad 3000 grobów z różnych epok, od neolitu po wczesne średniowiecze. Z kolei w Bodzi koło Włocławka, w trakcie budowy drogi ekspresowej, natrafiono na cmentarzysko elity wikińskiej z przełomu IX i X w., z bogato wyposażonymi grobami wojowników i kobiet. Odkrycie w Orłowie na trasie gazociągu DN300 Latkowo–Wrzosy (52 km) to kolejne z nich.

Ponieważ nadzory archeologiczne obejmują całą wyznaczoną trasę, już wcześniej znaleziono interesujące ślady przeszłości, ale mezolityczna „rodzinka” to bez wątpienia najciekawsze z nich. Wbrew pozorom badania archeologów nie opóźniają inwestycji – wykop po prostu przesunięto kawałek dalej, a robotnicy wrócą na to miejsce zaraz po zakończeniu dokumentacji i zabezpieczeniu pochówku.

Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.