Jesiony wyniosłe: stare są pokonane, młode stają do walki
Niepokojące objawy u jesionów zaobserwowano na początku lat 90. XX w. W Polsce zaczęły się w północno-wschodniej części kraju, więc przyczyn upatrywano w przymrozkach w kombinacji z letnim wzrostem temperatury i suszą. W takiej sytuacji można było się spodziewać fluktuacji z roku na rok. Zjawisko okazało się jednak trendem i rozszerzyło się na cały kontynent. W 2012 przekroczyło kanał La Manche. W tym czasie już było jasne, że jest to choroba wywoływana przez patogen. W Polsce przyjęła się mało swoista nazwa „zamieranie jesionu”.
Patogenem okazał się grzyb. Na początku wieku zidentyfikował go Tadeusz Kowalski z Akademii Rolniczej w Krakowie. Po kilku latach opisał go jako nowy gatunek Chalara fraxinea, dziś znany jako Hymenoscyphus fraxineus. W Europie ze śmiertelnym skutkiem atakuje on jesiona wyniosłego, ale odkryto, że mandżurskiemu nie szkodzi. Z tego względu fitopatolodzy przypuszczają, że jego ojczyzną jest Daleki Wschód, gdzie miejscowe gatunki jesionów nauczyły się odporności. Przez lata były one odizolowane od gatunków europejskich, a wąskim gardłem dla patogenów była Azja Środkowa. Jednak w XX w. jesion mandżurski był sadzony na terenach całego ówczesnego Związku Radzieckiego (nielicznie też w Polsce), co otworzyło drogę do Europy zasiedlającym go grzybom.
W skrócie
W mykologii powszechna jest sytuacja, że gatunek grzyba opisuje się na podstawie wytwarzanych zarodników lub gamet. W wyniku przemiany pokoleń obie formy są na tyle odmienne, że dopiero badania molekularne lub udana hodowla wskazują, że dwa opisane w różny sposób gatunki są tym samym. Formę rozmnażającą się płciowo nazywa się teleomorfą, a bezpłciowo anamorfą. Po ustaleniu tożsamości, jako obowiązującą przyjmuje się nazwę teleomorfy, nawet jeżeli anamorfę opisano wcześniej. Tak stało się w przypadku nazwy Hymenoscyphus fraxineus, która zastąpiła Chalara fraxinea.
Tam, gdzie dociera choroba, populacja jesionów jest skazana na zagładę. W Polsce jesion wyniosły, dotąd główny składnik jednego z typów lasów łęgowych, istotny także ze względu na europejski system chronionych siedlisk przyrodniczych Natura 2000, w zasadzie przestał być sadzony przez leśników. W niektórych miejscach przeżywają jednak pojedyncze osobniki. Grupa brytyjskich naukowców postanowiła się więc przyjrzeć genetyce tego gatunku.
Sięgnij do źródeł
Badania naukowe: Rapid polygenic adaptation in a wild population of ash trees under a novel fungal epidemic
Nie odkryto genu odporności na Hymenoscyphus fraxineus, ale wydaje się, że odpowiada za nią cała kombinacja ok. 8 tys. alleli. Grzyb okazuje się silną presją ewolucyjną, eliminując większość dorosłych jesionów, ale wśród młodocianych osobników dotyczy to już tylko jednej trzeciej.
Naukowcy wykazują umiarkowany optymizm, wskazując, że do pełnej odporności jeszcze daleko. Najwyraźniej jednak jesteśmy świadkami szybkiej ewolucji na poziomie populacji.
Dziękujemy, że jesteś z nami. To jest pierwsza wzmianka na ten temat. Pulsar dostarcza najciekawsze informacje naukowe i przybliża najnowsze badania naukowe. Jeśli korzystasz z publikowanych przez Pulsar materiałów, prosimy o powołanie się na nasz portal. Źródło: www.projektpulsar.pl.