-
Człowiek
Emocje nie mają płci
Oczekiwanie, że dzieci będą różnie wyrażać lub skrywać swoje uczucia w zależności od tego, czy są chłopcami, czy dziewczynkami, jest krzywdzące.Pragya Agarwal1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Emocje nie mają płci -
Człowiek
Oprawcy na etacie
Fundamentem europejskiego system sprawiedliwości był zawód kata, opłacany przez stulecia z miejskiego skarbca. Rola mistrza sprawiedliwości była niewdzięczna, choć wyjątkowo dobrze płatna.Kamil Nadolski1 kwietnia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025Oprawcy na etacie -
Człowiek
Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje
Aby utrzymać przewagę konkurencyjną w dziedzinie nauki i techniki, Stany Zjednoczone muszą ułatwić urodzonym za granicą pracownikom sektora STEM wjazd do kraju.Redakcja Scientific American1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Ułatwienie imigracji do USA napędzi innowacje -
Człowiek
Neandertalskie DNA: kluczowy element historii nas wszystkich
Wiadomość, że geny wymarłych przodków mogą znacząco wpływać na nasz mózg i zachowanie, jest raczej sprzeczna z intuicją. Najnowsze badania wskazują jednak, że ich obecność jest zauważalna. [Artykuł także do słuchania]Emily L. Casanova, F. Alex Feltus1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Neandertalskie geny a umysł człowieka -
Człowiek
Tajemnice nerwu błędnego
Niezwykłe właściwości tego najdłuższego nerwu czaszkowego człowieka są kluczem do nowych terapii.Jena Pincott1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Tajemnice nerwu błędnego -
Człowiek
Dzieci? Nie planuję
Spadku dzietności nie zahamują ani nowe ulgi i zasiłki, ani większa liczba przedszkoli i tanich mieszkań. Coraz więcej młodych ludzi nie widzi siebie w roli rodziców.Magdalena Nowicka-Franczak1 kwietnia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025Dzieci? Nie planuję -
Człowiek
Czy umiesz ocenić, który węzeł jest mocniejszy?
Większość ludzi tego nie potrafi.Clara Moskowitz1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Czy umiesz ocenić, który węzeł jest mocniejszy? -
Wiedza i Życie z dnia 1 kwietnia 2025Młodość uwodzi
-
Człowiek
Olśnienie przychodzi w spokoju
Jest bardzo kruche. Przynosi nowe pomysły, stwarza nowe perspektywy, poprawia nastrój, zwiększa tolerancję na ryzyko i wzmacnia zdolność odróżniania prawdy od fikcji. Niepokój i niedobór snu mogą jednak ten cenny efekt tłumić. [Artykuł także do słuchania]John Kounios, Yvette Kounios1 kwietnia 2025Scientific American z dnia 1 kwietnia 2025Eureka! -
Człowiek
Jak dwaj złodzieje naukowców wykiwali
Kości uważane od 220 lat za szczątki słynnego rabusia Jonasa Schwarzera okazały się należeć do jego jeszcze słynniejszego szefa Johanna Bücklera, znanego jako Schinderhannes. Wszystko za sprawą muzealnej pomyłki.Agnieszka Krzemińska31 marca 2025 -
Człowiek
Pora zatrzymać czas? Naukowcy wciąż się spierają
Niektórzy twierdzą, że sezonowe zmiany czasu to praktyczne rozwiązanie. Z kolei badacze snu ostrzegają przed ich negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi. [Artykuł także do słuchania]Marcin Rotkiewicz29 marca 2025 -
Człowiek
Peter Turchin: Żadne imperium nie przetrwa rozpadu ładu społecznego
Gdy rosną w siłę elity, a biednieją masy, rewolucja jest za progiem. Jej czas i miejsce można wyliczyć, gorzej z szacowaniem skutków. O swojej książce „Czasy ostateczne” opowiada Peter Turchin, biolog ewolucyjny. [Artykuł także do słuchania]Tomasz Targański25 marca 2025Polityka z dnia 25 marca 2025Ta pompa jest jak bomba -
Człowiek
Sowy i śpiochy mogą mieć depresję i demencję? Nie ma podstaw, by w to wierzyć
Zbyt pochopne wnioski, nadmiernie uproszczone konkluzje, mała grupa badana – to przepis na nieudane doniesienie naukowe.Marta Alicja Trzeciak20 marca 2025 -
Człowiek
Homo sapiens po niejednej linii dziedziczy
Współcześni ludzie mają w swoim DNA ślady po dwóch pradawnych populacjach. To kolejny dowód na to, że jesteśmy wynikiem milionów lat ewolucyjnych eksperymentów natury. Dostarczyli go naukowców z University of Cambridge.Agnieszka Krzemińska19 marca 2025 -
Człowiek
Szczęka sprzed ponad miliona lat, czyli pytanie o nowego przodka
Kim byli pierwsi Europejczycy? Skąd – o ile w ogóle – przybyli? I jaką wiedzę o ewolucji człowieka mogą nam dać? Odpowiedzi dostarcza nowe odkrycie z w Hiszpanii.Agnieszka Krzemińska12 marca 2025 -
Człowiek
Pokutną zbroję przywdziewali nie tylko mężczyźni
Ustalono płeć szczątków znalezionych w ruinach bizantyjskiego klasztoru Khirbat el-Masani pod Jerozolimą. Tym samym jest pierwszy dowód na to, że surowe praktyki pokutne stosowały także kobiety.Agnieszka Krzemińska12 marca 2025 -
Człowiek
Drogi dzielą tych, co blisko siebie
Wpływ, jaki na więzi społeczne mają obwodnice śródmiejskie w 50 największych miastach USA, przeanalizowali badacze z Complexity Science Hub. Wnioski są zgodne z tezą urbanistów.Tomasz Targański11 marca 2025 -
Człowiek
„Długi Covid” ma jeszcze jedną twarz. Polityczną
A jeśli ten stan to nie tylko problemy z pamięcią i koncentracją? O niebezpiecznych związkach między pandemią a populizmem. [Artykuł także do słuchania]Tomasz Targański11 marca 2025 -
Człowiek
Nierówności są wpisane w DNA miast? Tak, ale niekoniecznie
Drapacze chmur bogaczy sąsiadujące z popadającymi w ruinę kamienicami czynszowymi – to obraz wielu metropolii. Współczesnych, ale też starożytnych. Temu tematowi swoje badania poświęcili naukowcy z Max Planck Institute of Geoanthropology w Jenie.Agnieszka Krzemińska10 marca 2025 -
Człowiek
Dziecko z Lapedo ujawniło swój wiek
Czterokrotnie próbowano określić, z jakiego okresu pochodzi jedno z bardziej zagadkowych znalezisk antropologicznych w Europie. Bez wiarygodnego skutku. Wreszcie można odtrąbić sukces.Andrzej Hołdys6 marca 2025 -
Człowiek
Co homininom mógł ofiarować słoń
Osobniki zamieszkujące Afrykę Wschodnią już 1,5 mln lat temu tworzyły narzędzia nie tylko z kamienia – informują hiszpańscy badacze. Do tej pory sądzono, że inny surowiec stosowano dopiero milion lat później.Agnieszka Krzemińska5 marca 2025 -
Człowiek
Kobiety paleolitu: sprawne, sprytne, kreatywne. Naukowcy długo się co do nich mylili
Determinizm płciowy ustawił kobiety po stronie natury, z mężczyzn zaś uczynił twórców kultury i cywilizacji. Przyczyny upatrywano w męskiej biologii, ale ostatnio coraz częściej mówi się o wspieranej przez religie kulturze, którą mężczyźni wykorzystali, by kontrolować kobiety i ich płodność. [Artykuł także do słuchania]Agnieszka Krzemińska4 marca 2025Polityka z dnia 4 marca 2025Mocna płeć -
Człowiek
Płuca potrafią więcej. Czas na zmiany w podręcznikach
Za produkcję krwinek, czyli hematopoezę, odpowiada w organizmie człowieka szpik kostny. To zdanie właśnie przestało być prawdziwe. A to za sprawą badań naukowców z University of California.Marta Alicja Trzeciak3 marca 2025 -
Opinie
Ropa i gaz ziemny: kłamstwa dla zachowania status quo
„Istnieje trwałe gospodarcze i społeczne zapotrzebowanie na paliwa kopalne, które nadal będą odgrywać kluczową rolę w naszym życiu”? Są one „niezbędne dla współczesnej cywilizacji”? Argument przeciw takim opiniom ma już 99 lat.Naomi Oreskes1 marca 2025Scientific American z dnia 1 marca 2025Naprawdę niezbędne? -
Człowiek
U Celtów rządziły kobiety
Badania genetyczne sugerują, że 2 tys. lat temu na Wyspach Brytyjskich panował matriarchat.(HOLD)1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025U Celtów rządziły kobiety -
Człowiek
Dlaczego wycieki danych zagrażają naszemu bezpieczeństwu
Jak chronić poufne informacje?Ben Guarino1 marca 2025Scientific American z dnia 1 marca 2025Dlaczego wycieki danych zagrażają naszemu bezpieczeństwu -
Człowiek
Inteligencja nie z mięsa?
Naukowcy podejrzewają, że powiększenie się mózgów australopiteków nie miało związku z mięsną dietą. Przebadane osobniki były wegetarianami.(HOLD)1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025Inteligencja nie z mięsa? -
Człowiek
Najstarsi Europejczycy z Niziny Wołoskiej
Pierwsi ludzie mogli pojawić się w Europie już przed 1,95 mln lat, czyli o 500 tys. lat wcześniej, niż sugerowały dotychczasowe odkrycia.(HOLD)1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025Najstarsi Europejczycy z Niziny Wołoskiej -
Człowiek
Białe kepi, żelazna dyscyplina
Od armii wyrzutków po najlepiej wyszkolonych najemników świata. Legia Cudzoziemska wciąż przyciąga najtwardszych żołnierzy.Kamil Nadolski1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025Białe kepi, żelazna dyscyplina -
Człowiek
Trzynaście milionów lat harców, czyli o poczuciu humoru całkiem na poważnie
Co łączy małego orangutana i znudzonego dzieciaka stojącego z rodzicami w kolejce do kasy? Szczególne zachowania, których korzenie sięgają czasów, kiedy na Ziemi nie było jeszcze ludzi. [Artykuł także do słuchania]Erica Cartmill1 marca 2025Scientific American z dnia 1 marca 2025Pochodzenie wygłupów -
Człowiek
Klub astronautów
Zestawienie wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek polecieli w kosmosClara Moskowitz1 marca 2025Scientific American z dnia 1 marca 2025Klub astronautów -
Człowiek
Foie gras: eleganckie danie niehumanitarne
Popularny w kuchni francuskiej pasztet zrobiony jest z kaczej lub gęsiej wątroby. Niestety tucz ptaków należy do bardzo drastycznych, dlatego ten kulinarny rarytas jest w wielu krajach zakazany. [Artykuł także do słuchania]Radosław Kożuszek1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025Pasztet niehumanitarnego tuczu -
Człowiek
Dźwięk bywa dla mózgu widoczny
Echolokacja umożliwia niektórym osobom jazdę na rowerze lub grę w koszykówkę, mimo że są od dziecka niewidome. By orientować się w otoczeniu, zwykle wydają głośne, ostre mlaski językiem, słuchając różnic między odbijanymi od przedmiotów dźwiękami.Simon Makin1 marca 2025Scientific American z dnia 1 marca 2025Komora pogłosowa -
Człowiek
Sikanie nie tylko na zdrowie. Opowieść o korzyściach z moczu
Zanim wymyślono stetoskop, głównym atrybutem lekarza było wypełnione nim szklane naczynie. Medycy analizowali nie tylko kolor uryny, ale pianę, zapach, a nawet smak i na tej podstawie stawiali diagnozę. Być może dlatego temat tego płynu nigdy nie był objęty kulturowym tabu, a on sam przyczyniał się do rozwoju gospodarczego miast i różnych gałęzi przemysłu.Renata Bubrowiecka1 marca 2025Wiedza i Życie z dnia 1 marca 2025Płynne złoto -
Człowiek
Ucho neandertalczyka wskazuje na wąskie gardło
Ten gatunek jest badany z każdej możliwej strony przez naukowców różnych specjalizacji i za pomocą najnowszych technologii. Nowe analizy każą inaczej spojrzeć na jego genezę.Agnieszka Krzemińska28 lutego 2025 -
Człowiek
Azjatyccy wyspiarze sprzed 40 tys. lat pływali nowocześnie
Rozwój technologiczny w okresie paleolitu dotyczył wyłącznie Europy i Afryki? Nowe badania podważają to przekonanie.Agnieszka Krzemińska27 lutego 2025 -
Człowiek
Homo sapiens sapiens gęstwiny się nie obawiał
Lasy deszczowe przez długi czas były uważane za nieodpowiednie miejsca do zamieszkania przez ludzi. Nowe badania międzynarodowego zespołu naukowców dowodzą jednak, że niesłusznie.Agnieszka Krzemińska26 lutego 2025 -
Człowiek
Baba Jaga i Hannibal Lecter - następcy kanibali także spod Ojcowa
Ludzina jest niekaloryczna, a człowieka trudno upolować. Skąd zatem osiemnaście tysięcy lat temu koło Krakowa wzięli się ludożercy? O kanibalach w przeszłości i współczesnej kulturze opowiadają doktor habilitowana Marta Połtowicz-Bobak i Dariusz Bobak. [Artykuł także do słuchania]Agnieszka Krzemińska25 lutego 2025Polityka z dnia 25 lutego 2025Kanibale spod Ojcowa -
Człowiek
Hunowie: ile odziedziczyli po wschodnioazjatyckich elitach
Pojawili się w Europie w latach 70. IV w. i założyli bardzo wpływowe, choć krótkotrwałe imperium. Naukowcy od lat spierają się, czy wywodzili się z koczowniczego ludu Xiongnu, którego państwo w Azji Środkowej upadło ok. roku 100.Agnieszka Krzemińska25 lutego 2025 -
Człowiek
Czaszki przemawiają: Wikingowie chorowali, Iberowie obcinali głowy
Dwa nowe badania archeologiczne ukazują, jak wiele dzięki nowoczesnym metodom badawczym można dowiedzieć się o dawnych społecznościach. Mimo że dotyczą zupełnie różnych kultur i okresów historycznych, ujawniają dramatyczne aspekty życia i śmierci dawnych ludzi.Agnieszka Krzemińska24 lutego 2025 -
Człowiek
Królewski dotyk: dwusetna rocznica końca wiary
W 1825 r. odbyła się intronizacja Karola Filipa Burbona, od tego momentu Karola X. Była to ostatnia koronacja króla Francji – kolejni królowie (i jeden cesarz) tytułowali się już władcami Francuzów. Była to też ostatnia okazja do wykonania pewnego zabiegu, teoretycznie medycznego.Piotr Panek24 lutego 2025 -
Człowiek
Homo się nie spóźnił ani nie nadszedł zbyt wcześnie
Czy na globach takich jak Ziemia pojawienie się inteligentnego życia jest naturalną konsekwencją zmian geologicznych i biologicznych?Andrzej Hołdys21 lutego 2025 -
Człowiek
Oczekiwana długość życia w Europie: wzrost został zahamowany
Czy organizmy ludzkie dobiegły do biologicznej mety? A może pewne czynniki ryzyka i nierówności społeczne skutecznie uniemożliwiają dalszy postęp?Jolanta Iwańczuk20 lutego 2025 -
Człowiek
Ostatni grobowiec faraona w Dolinie Królów odnaleziony
Odkrycie grobu Tutanhamona w 1922 r. przez Howarda Cartera na zawsze zmieniło oblicze egiptologii. Po ponad stu latach badacze znaleźli kolejny z czasów XVIII dynastii.Agnieszka Krzemińska19 lutego 2025 -
Człowiek
Szczątki z Tamizy: zbiór nieprzypadkowy
Ofiary bitew lub utonięć, a może zwłoki pochowane wcześniej na cmentarzach, które uległy erozji? Do tych starszych hipotez na temat kości znalezionych w angielskiej rzece badacze dołożyli właśnie kolejną.Agnieszka Krzemińska18 lutego 2025 -
Środowisko
My, dzieci wyjątkowo chłodnej Ziemi
Nasza planeta nie lubi zimna – śnieg i lód pojawiały się na niej bardzo rzadko w ciągu ostatnich 420 mln lat. Obecny okres w dziejach globu to efekt niecodziennego splotu okoliczności, który dla nas okazał się korzystny – twierdzą naukowcy.Andrzej Hołdys17 lutego 2025 -
Człowiek
Mumie pachną drewnem i słodyczą
W tym badaniu udział wzięli nie tylko naukowcy, lecz także wyszkoleni „wąchacze” oraz elektroniczny „nos”. Wyniki okazały się zaskakujące.Agnieszka Krzemińska17 lutego 2025 -
Podkast
Podkast 124. Ewa Łabno-Falęcka: O wspólnej miłości Marii i Alberta
Co łączyło Skłodowską-Curie i Einsteina? Na czym w życiu zależało im najbardziej? Co ich różniło? O korespondencji między dwojgiem badaczy opowiada dr Ewa Łabno-Falęcka – doradczyni inwestycyjna, wykładowczyni na Politechnice Warszawskiej, założycielka i prezeska Fundacji Rozwoju Edukacji dla Przemysłu, współwydawczyni książki „Listy 1911–1932 Maria Skłodowska-Curie / Albert Einstein”.Karol Jałochowski14 lutego 2025 -
Człowiek
Poparcie dla AfD to wynik nieoczywistych zderzeń
Przed zaplanowanymi na 23 lutego 2025 r. wyborami w Niemczech, trwa dyskusja nad przyczynami rosnącej popularności skrajnie prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD). Kamyczek do ogródka dorzucili właśnie uczeni z Johann Wolfgang Goethe-Universität.Tomasz Targański13 lutego 2025 -
Człowiek
James Cook: trzy śmierci brytyjskiego żeglarza
Bohater czy złoczyńca? Ofiara czy winowajca? Kim był jeden z najsłynniejszych podróżników i dlaczego o jego zabójstwie dyskutuje się do dziś. [Artykuł także do słuchania]Katarzyna Kostecka13 lutego 2025 -
Człowiek
Cesarstwo Rzymskie: na co wskazuje karmienie piersią
Czy istnieje związek między czasem spożywania przez niemowlęta mleka matki a urbanizacją? Nowa publikacja w „PNAS Nexus” sugeruje, że tak. Skąd ta wiedza? Z zębów.Tomasz Targański11 lutego 2025 -
Człowiek
Homo rzekomo, czyli fałszywy obrazek ewolucji
Paleoantropologia, czyli nauka o pochodzeniu człowieka, usiana jest trupami poległych hipotez. [Artykuł także do słuchania]Marcin Ryszkiewicz11 lutego 2025Polityka z dnia 11 lutego 2025Homo rzekomo -
Człowiek
Morsowanie: hartuje i odstresowuje, czy działa jak placebo
Zimnej immersji przypisuje się wiele właściwości prozdrowotnych. By sprawdzić, czy słusznie, naukowcy z University of South Australia przeprowadzili metaanalizę.Marta Alicja Trzeciak11 lutego 2025 -
Człowiek
Kanibalizm w Jaskini Maszyckiej: demonstracja siły i kontroli
Szczątki znalezione w Ojcowskim Parku Narodowym dostarczają dowodów na to, w jaki sposób żyjący 18 tys. lat temu przedstawiciele epoki magdaleńskiej traktowali pokonanych wrogów.Agnieszka Krzemińska10 lutego 2025 -
Człowiek
Życie i szkoła nie mówią tym samym językiem
Praktyczne umiejętności arytmetyczne wykorzystywane przez dzieci w codziennym życiu nie przekładają się na zdolności oceniane w warunkach formalnej edukacji. I na odwrót.Marta Alicja Trzeciak5 lutego 2025 -
Człowiek
Gdzie biją genetyczne źródła Indoeuropejczyków
Dzięki genetykom możemy spojrzeć na tę zagadkę z nowej perspektywy. Badania opublikowane w „Nature” pokazują, jak kształtowały się geny ludu, który zdominował olbrzymią część Eurazji.Agnieszka Krzemińska5 lutego 2025 -
Człowiek
Pocieszanie przez synchronizowanie
Podczas udanych prób poprawiania czyjegoś samopoczucia aktywności mózgów rozmawiających osób zaczynają się do siebie dostrajać.Maria Zguda4 lutego 2025 -
Człowiek
Islam w Europie – nie tylko wojna, ale także fascynacja
Odnaleziony w kościele Sant'Antonio in Polesine fresk, przedstawiający muzułmański namiot, to dowód na adaptację islamskiej sztuki w chrześcijańskim rytuale.Agnieszka Krzemińska3 lutego 2025 -
Człowiek
Empatia nie musi być trudniejsza niż zanurkowanie na dno oceanu
Przyjęcie cudzego punktu widzenia nie jest łatwe. Wzmocnienie empatii jako normy społecznej mogłoby zmotywować ludzi do takiego wysiłku. [Artykuł także do słuchania]Elizabeth Svoboda1 lutego 2025Scientific American z dnia 1 lutego 2025Nagroda za empatię -
Człowiek
Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie
Są ulotne, ale wydają się rzeczywiste i wywierają na nas wpływ, ponieważ mózg i ciało postrzegają je jako prawdziwe. Inżynieria snów może uczynić spanie zdrowszym w bardzo szerokim ujęciu.Michelle Carr1 lutego 2025Scientific American z dnia 1 lutego 2025Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie -
Człowiek
Niezdarna Lucy
Pradawni krewniacy człowieka biegali na dwóch nogach, choć wolniej niż my – sugerują symulacje komputerowe sposobu poruszania się hominida z gatunku Australopithecus afarensis, który ponad 3 mln lat temu mieszkał w Afryce Wschodniej.(HOLD)1 lutego 2025Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025Niezdarna Lucy -
Człowiek
Mowa i muzyka: jak rozróżnia je mózg
Analogią może być wysłanie listu na przykład z Nowego Jorku do Tajpej. Treść listu zawiera jego cel, ale na kopercie musi być miejsce przeznaczenia. Podobnie mimo że mowa i muzyka są pełne informacji, nasz mózg potrzebuje kilku podstawowych wskazówek, aby szybko określić, które obszary zaangażować.Andrew Chang1 lutego 2025Scientific American z dnia 1 lutego 2025Jak mózg oddziela mowę od muzyki -
Człowiek
Ultradźwiękowa medytacja
Stymulacja mózgu może prowadzić do stanu uważnościLucy Tu1 lutego 2025Scientific American z dnia 1 lutego 2025Ultradźwiękowa medytacja -
Człowiek
Księżyc: olbrzym istniejący tylko w naszych głowach
Iluzja ta znana jest od dawnych czasów – opisano ją pismem klinowym na glinianej tabliczce z asyryjskiego miasta Niniwa, datowanej na VII wiek p.n.e. Próby jej wyjaśnienia są równie stare, jak ona sama, a większość była nieudana. [Artykuł także do słuchania]Phil Plait1 lutego 2025Scientific American z dnia 1 lutego 2025Jak nasze oko postrzega Srebrny Glob -
Człowiek
Penitencjarny interes
W cieniu amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości funkcjonuje przemysł, który zamienia ludzką wolność na zysk korporacyjny. Jakie firmy wzbogacają się na pracy więźniów?Kamil Nadolski1 lutego 2025Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025Penitencjarny interes -
Człowiek
Bolesne skurcze jelit
Ustalono, jak chorobotwórcze bakterie prowadzą do pojawienia się przykrych objawów.(KKG)1 lutego 2025Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025Bolesne skurcze jelit -
Człowiek
Jak polubiliśmy zimno?
Rodzaj Homo jak wszystkie ssaki naczelne wywodzi się z tropików. Tam żyli nasi przodkowie i tam wciąż mieszkają nasi krewni z rodziny hominidów – goryle, szympansy i orangutany. My jednak oswoiliśmy zimno i przystosowaliśmy się do niego na setki sposobów, a niektórzy nawet je polubili.Andrzej Hołdys1 lutego 2025Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025Jak polubiliśmy zimno? -
Człowiek
Germańscy wojowie na energetykach
Zanim wzięli udział w bitwie, sięgali po łyżeczkę ziołowego dopingu.(AK)1 lutego 2025Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025Germańscy wojowie na energetykach -
Człowiek
Owca: człowiek ją udomowił, ona go zmieniła
Kiedy i gdzie doszło do udomowienia tych zwierząt? Jaki wpływ miały na rozwój cywilizacji? Oto co mówią najnowsze badania.Agnieszka Krzemińska31 stycznia 2025 -
Człowiek
Amazonia: Kultura Casarabe rolniczo wyprzedziła swój czas
Tropikalne lasy Amazonii przez dekady kojarzono z dziewiczą przyrodą i plemionami żyjącymi w harmonii z naturą. Kolejne odkrycia burzą ten obraz.Agnieszka Krzemińska30 stycznia 2025 -
Człowiek
Czego Polacy szukają w swoich genach – i dlaczego grozi im rozczarowanie?
„Polacy wyjątkowo chętnie mitologizują swoje pochodzenie” – opowiada paleogenetyk dr Ireneusz Stolarek.Agnieszka Krzemińska28 stycznia 2025Polityka z dnia 28 stycznia 2025Lepienie Piasta -
Człowiek
Kreatyna – skarbnica energii. Czy jest bezpieczna?
Długo czekała, aż mainstream dojrzy jej potencjał. Budzi wielkie oczekiwania, ale też niemałe obawy. Kreatyna – królowa sportowych suplementów.Marta Alicja Trzeciak28 stycznia 2025Polityka z dnia 28 stycznia 2025Kreatorka mięśni -
Człowiek
Mózg na zimno: Jak daleko można zajść bez mózgu?
Dlaczego pytanie „po co nam mózg?” ma znaczenie dla tych, których nie interesują uczące się pierwotniaki albo meduzy uciekające przed drapieżnikami? Dlaczego ktoś, kto zajmuje się percepcją wzrokową u ludzi, miałby w ogóle się nad tym zastanawiać? [Artykuł także do słuchania]Mateusz Kostecki27 stycznia 2025 -
Człowiek
WOŚP 2025: Nauka w wielu odsłonach
33. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy odbywający się 26 stycznia 2025 r. jest wyjątkowy pod wieloma względami. Począwszy od tego, że pierwszy raz sprzęt medyczny zakupiony przez Fundację WOŚP zostanie wymieniony na nowocześniejszy (zbiórka dedykowana jest hematologii i onkologii dziecięcej), a skończywszy na tym, że najgorętsza aukcja związana jest z nauką.sw, pulsar26 stycznia 2025 -
Człowiek
Raport: Sprawdzam, ale szanuję. Kryzys zaufania do naukowców to spora przesada
68 krajów, prawie 72 tys. respondentów, 241 autorów – wyniki zakrojonych na wielką skalę badań przeczą tezie, że społeczeństwa en masse osuwają się w denializm. Naukowcy muszą jednak być aktywniejsi.Katarzyna Czarnecka25 stycznia 2025 -
Podkast
Podkast 121. Sławomir Poloczek: Nowy Testament – między natchnieniem a herezją
Czy Biblię można analizować naukowo i podważać jej autentyczność, skoro przez Chrześcijan jest uważana za daną przez Boga? Rozmowa z dr. Sławomirem Poloczkiem, historykiem z Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, zajmującym się początkami chrześcijaństwa, badaniem tekstów biblijnych i wczesnochrześcijańskich.Agnieszka Krzemińska24 stycznia 2025 -
Człowiek
Ostatnie dźwięki orkiestry? Recenzja książki: James Kinross, „Świat mikrobiomu”
Brytyjski chirurg z Imperial College London jest w zasadzie rzetelnym i wiarygodnym korespondentem danych naukowych. W zasadzie, bo niekiedy popada w przesadną egzaltację.Marta Alicja Trzeciak23 stycznia 2025 -
Człowiek
Przeszłość pokazuje, jak dotrwać do przyszłości
Rosnące wyzwania środowiskowe i klimatyczne sprawiają, że naukowcy coraz częściej sięgają po nowoczesne narzędzia, by zrozumieć, jak ludzkie społeczności radziły sobie kiedyś z kryzysami. Najnowsze badania przeprowadziła dr Iza Romanowska, laureatka grantu ERC.Agnieszka Krzemińska22 stycznia 2025 -
Człowiek
Wybory w drodze losowania sprawdziły się w starożytnych Atenach. Dlaczego nie spróbować dziś?
– Obywatelom wybranym losowo na urząd albo do ciała doradczego trudniej było budować zakulisowe koalicje, bo się nie znali. Przypadkowość była też narzędziem walki przeciwko grupom nacisku czy oligarchiom – opowiada profesor Josine Blok, historyczka starożytności z Uniwersytetu w Utrechcie. [Artykuł także do słuchania]Tomasz Targański21 stycznia 2025Polityka z dnia 21 stycznia 2025Los na głos -
Człowiek
Oko za oko, ząb za ząb: zasada prawnie niedosłowna, ale uniwersalna
Badanie opublikowane na łamach „Science Advances”, jest pierwszym tego typu przedsięwzięciem. Jego celem było sprawdzenie, czy różne kultury – oddalone od siebie w czasie i przestrzeni – podobnie karały za przestępstwa okaleczenia ciała.Tomasz Targański20 stycznia 2025 -
Człowiek
Na początku było słowo. Tylko czyje? Prawdy i mity o początkach chrześcijaństwa
Czy wiadomo, kto naprawdę napisał Ewangelie? Czy prześladowania chrześcijan były tak brutalne, jak nas uczono? [Artykuł także do słuchania]Agnieszka Krzemińska18 stycznia 2025Polityka z dnia 18 stycznia 2025Na początku było słowo, tylko czyje? -
Człowiek
Australopitekowi przy jedzeniu było zielono
Zęby siedmiu homininów znalezione w Afryce Południowej przebadali naukowcy. I wyciągnęli wnioski na temat jadłospisu tych człowiekowatych.Wojciech Mikołuszko17 stycznia 2025 -
Człowiek
Jak miniaturowe słońca miały zakończyć neolityczną katastrofę klimatyczną
Setki płaskich kawałków łupka z rytami znaleźli archeolodzy w kompleksie Vasagård na Bornhlomie. Skatalogowano je i odkryto ich funkcję.Agnieszka Krzemińska16 stycznia 2025 -
Człowiek
Wielka Brytania nie stroni od rządów kobiet. Od epoki żelaza
Wyjątkowy system dziedziczenia ujawniły badania genetyczne przeprowadzone przez naukowców z Trinity College Dublin i archeologów z Bournemouth University w Dorset.Agnieszka Krzemińska15 stycznia 2025 -
Człowiek
TikTok dozwolony od lat trzynastu? Praktyka niebezpiecznie różna od teorii
Media społecznościowe mogą stanowić zagrożenie dla psychiki młodych użytkowników – dowodzi międzynarodowy zespół badaczy. I wraz z American Academy of Pediatrics podpowiada, jak uniknąć problemów.Marta Alicja Trzeciak13 stycznia 2025 -
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Andrzej Szuba: Dawca oddechu z Granicznej
Dom ze słów, który zbudował, to wysoka wieża samotności, ale też głęboko empatyczny, gościnny schron, nad którym płonie niebo pytań Kanta i trzeszczą zakłady Pascala. [Artykuł także do słuchania]Krzysztof Siwczyk12 stycznia 2025 -
Podkast
Podkast 119. Marcin Wilkowski: Ludzie i boty – wspólnie ocalimy historię
Czy pradawny web był bogatszy niż dzisiejszy? Co z zasobów internetu ocalać od zapomnienia? Czy historyk powinien być nostalgiczny? Rozmowa z Marcinem Wilkowskim z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW zajmującym się archiwistyką Webu i innowacjami w sektorze kultury.Karol Jałochowski9 stycznia 2025 -
Człowiek
Ołów wpływa na IQ człowieka. Już od czasów rzymskich
Stężenie ołowiu w powietrzu osiągało w czasach Pax Romana i nieco później rekordowe poziomy. Miało to swoje konsekwencje dla całej populacji.Agnieszka Krzemińska7 stycznia 2025 -
Człowiek
Pokój daje dobrobyt i stabilność, dlaczego więc ludzie wybierają wojnę
Pytanie to podjął niedawno brytyjski historyk Richard Overy w książce „Why War?” (Dlaczego wojna?). Tytuł nawiązuje do słynnej wymiany listów między Albertem Einsteinem i Zygmuntem Freudem w latach 30. XX w. [Artykuł także do słuchania]Edwin Bendyk7 stycznia 2025Polityka z dnia 7 stycznia 2025Coś ty zbroił, człowieku? -
Człowiek
Wszyscy byliśmy Skandynawami, czyli genetyczne wędrówki w pierwszym tysiącleciu
Precyzyjną mapę genetycznych powiązań Europejczyków w czasie od późnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze stworzyli brytyjscy badacze. Wykorzystali w tym celu innowacyjne narzędzie analityczne o nazwie Twigstats.Agnieszka Krzemińska2 stycznia 2025 -
Człowiek
Lucy miała swoją piętę Achillesa. A w zasadzie ścięgno
Dlaczego nasza 3,2-milionowa krewna i jej koledzy nie mogli pochwalić się imponującymi umiejętnościami biegowymi? Najnowsze badania dostarczają nowych informacji na temat ewolucji ludzkiej anatomii i kluczowych cech umożliwiających szybkie poruszanie się.Agnieszka Krzemińska1 stycznia 2025 -
Człowiek
Nosem i okiem – tak uczą się niemowlęta
W niedawnej publikacji na łamach „Child Development” Leleu i jego zespół potwierdzili, że percepcja twarzy przez niemowlęta jest wspomagana zapachem ciała matki – i ustalili, że wpływ zapachu maleje wraz ze wiekiem.Simon Makin1 stycznia 2025Scientific American z dnia 1 stycznia 2025Nosem i okiem -
Człowiek
Jak działa dochód podstawowy?
Najnowsze badania pokazują, że powszechny dochód podstawowy może poprawić jakość życiaAllison Parshall1 stycznia 2025Scientific American z dnia 1 stycznia 2025Jak działa dochód podstawowy? -
Człowiek
Postęp w dziedzinie równości płci
Jaki dystans pokonaliśmy? Jaki jeszcze musimy pokonać?Clara Moskowitz1 stycznia 2025Scientific American z dnia 1 stycznia 2025Postęp w dziedzinie równości płci -
Człowiek
Jak się bawić, to się bawić. Karnawałowa podróż dookoła świata
Wenecja, Teneryfa, Nowy Orlean, Trynidad i Tobago, oczywiście Rio de Janeiro – wszędzie tam oraz w wielu innych miejscach raz w roku ludzie wychodzą na ulicę, by śpiewać i tańczyć. Przebierają się, zakładają maski i bawią do białego rana. Jakimi drogami ta tradycja wędrowała po świecie?Andrzej Hołdys1 stycznia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025Z karnawałem przez świat -
Człowiek
Kronika ustna, czyli o czym pamiętają i informują zęby
Nie tylko kroją, siekają i miażdżą pokarm. Naukowcy potrafią z nich coraz więcej wyczytać. A może nawet wywróżyć przyszłość?Ewa Nieckuła1 stycznia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025Pamięć siekaczy -
Człowiek
Hipochondria: przekonania, których nie wolno lekceważyć
Silny lęk o zdrowie to w istocie choroba psychiczna, która może zniszczyć życie. Dobrą wiadomością jest to, że można ją leczyć.Joanne Silberner1 stycznia 2025Scientific American z dnia 1 stycznia 2025Nie lekceważmy hipochondrii -
Człowiek
Trudny kontakt z dawnymi przyjaciółmi
Ludzie nie garną się do odnawiania dawnych przyjaźni, lecz obie strony są zadowolone, gdy się to udaLara B. Aknin, Gillian M. Sandstrom1 stycznia 2025Scientific American z dnia 1 stycznia 2025Trudny kontakt z dawnymi przyjaciółmi -
Człowiek
Sen kobiet
Wiadomo, dlaczego śpią gorzej i jakie mogą być tego konsekwencje.(KKG)1 stycznia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025Sen kobiet -
Człowiek
Prezenty dla Silanu
Najstarszy znany alfabet odkryty w ruinach starożytnego miasta w Syrii.(HOLD)1 stycznia 2025Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025Prezenty dla Silanu
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama