Środowisko - strona 1

3 listopada 2025

Te walenie zdają się gustować w wątrobach żarłaczy białych. Aby zdobyć swój przysmak, opracowały kilka nowatorskich technik łowieckich.

Orki polują w rekinich „żłobkach”

3 listopada 2025

Poa annua dobrze sobie radzi w różnych warunkach pogodowych, także na Antarktydzie. Czy to oznacza, że stworzyła podgatunek dostosowany do krótkiego lata polarnego? Odpowiedzi udzielili badacze z Uniwersytetu Warszawskiego. [Artykuł także do słuchania]

Pytanie o zimowanie, czyli co w genetycznym zanadrzu ma wiechlina roczna

Piotr Panek

3 listopada 2025

Trawomyszka namibska żyje na terenach trawiastych i w lasach. Żywi się głównie owadami, nasionami i owocami. Często uważana za szkodnika.

Pomaga myszom we wzajemnej komunikacji.

Elitarny język ultradźwięków

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

Elitarny język ultradźwięków

Ludzkie podglądactwo może mieć głębokie ewolucyjne korzenie.

Przez dziurkę od klucza

Clarissa Brincat

Scientific American z dnia 1 listopada 2025

Przez dziurkę od klucza

Energia generowana podczas trzęsienia ziemi tylko w jednej dziesiątej jest przekształcana w fale sejsmiczne poruszające skałami. Reszta niemal w całości zmienia się w energię cieplną.

Gorące (i życiodajne) wstrząsy

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

Gorące (i życiodajne) wstrząsy

Wypluwka włochatki małej (zamieszkującej Amerykę Północną) waży tyle, ile kostka cukru.

Zależnie od rodzaju pokarmu i intensywności żerowania ptaki mogą produkować od jednej czy dwóch do nawet kilkudziesięciu wypluwek dziennie. Z czego składają się te twory i jak powstają?

Ptasie zrzutki

Romuald Mikusek

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

Ptasie zrzutki

Echolokacja delfinów to bardziej czucie niż widzenie.

Złudne podobieństwa

Cody Cottier

Scientific American z dnia 1 listopada 2025

Złudne podobieństwa

Para aleksandrett obrożnych czyszcząca wzajemnie swoje pióra.

Obejmowanie, uściski dłoni czy poklepywanie po plecach – taki język gestów pojawił się na długo wcześniej, zanim nasi przodkowie zaczęli przemierzać afrykańskie sawanny. I ma wiele wspólnego z tym, co robią zwierzęta, które iskają się i liżą.

Grooming społeczny

Katarzyna Kornicka-Garbowska

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

Grooming społeczny

Powszechny widok w kolonii mszyc. Bezskrzydła samica rodzi córkę, która zawiera w sobie uformowane już zarodki córek następnego pokolenia. Za chwilę młoda mszyca wkłuje się ssawką w roślinę i zacznie samodzielny rozwój.

Klonują potomstwo. Wydają synów dopiero na jesieni. Nagle zmieniają roślinę żywicielską. Popełniają samobójstwa. Takie dziwactwa stwierdzono u mszyc.

„Zboczone” owady

Marek W. Kozłowski

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

„Zboczone” owady

Para ptaków z grupy Ornithurae i ich pisklęta obserwują przybrzeżną równinę zalewową. Ptaki te przed 73 mln lat dzieliły tereny dzisiejszej północnej Alaski z dinozaurami, takimi jak pachyrinozaury, których stado widoczne jest w tle.

Skamieniałości rzucają światło na moment, kiedy ptaki rozpoczęły swoje niesamowite wędrówki do Arktyki w celach rozrodczych.

Początki ptasiej polarnej odysei

Lauren N. Wilson, Daniel T. Ksepka

Scientific American z dnia 1 listopada 2025

Początki ptasiej polarnej odysei

Krajobraz lądów po zniknięciu dinozaurów: gęste lasy i meandrujące rzeki.

Mezozoiczne gady wyniszczyły większość lasów, które odżyły dopiero po ich zniknięciu.

Dinozaury geoinżynierami

Wiedza i Życie z dnia 1 listopada 2025

Dinozaury geoinżynierami

Strefy subdukcji mogą „infekować” sąsiednie płyty tektoniczne.

Zaraźliwe wstrząsy

Evan Howell

Scientific American z dnia 1 listopada 2025

Zaraźliwe wstrząsy

Jednym z kluczowych pytań ewolucji kręgowców jest to, czy ustawienie kończyn pod ciałem mogło odciążyć mięśnie i szkielet, pozwalając zwierzętom rosnąć do ogromnych rozmiarów bez ryzyka przeciążenia. Właśnie pojawiła się pewna odpowiedź.

Kiedy krokodyle ciągnęły brzuchy po ziemi

31 października 2025

Wiele zwierząt tradycyjnie nazywanych robakami po utracie części ciała łatwo ją odbudowuje – dotyczy to zarówno głowy, jak i ogona. U Stenostomum brevipharyngium czasami jednak zawodzi kontrola.

Dwie głowy to dla niektórych sytuacja zwyczajna

Piotr Panek

31 października 2025

Strefa, wzdłuż której pękały skały, przesuwała się z prędkością 5 km na sekundę. Wystarczyło półtorej minuty do wykonania cięcia o długości blisko 500 km. Badacze z Chin, Francji, Singapuru i USA przeanalizowali to tragiczne w skutkach zdarzenie.

Najszybsze trzęsienie ziemi nastąpiło w Mjanmie

30 października 2025

Wielkie lądolody pojawiły się na półkuli północnej setki tysięcy lat przed początkiem plejstocenu – wskazują badania dawnych morskich mikroorganizmów.

Otwornice mówią: zimno przyszło wcześniej

30 października 2025

Miękki Leptogorgia chilensis, żyjący wzdłuż pacyficznego wybrzeża od Kalifornii po Chile, zaskakuje swoimi właściwościami. Wystarczy dotyk, by jego giętkie, miękkie jak gąbka ciało w jednej chwili stało się twarde jak stal.

Jak koralowiec usztywnia swój szkielet na żądanie

29 października 2025

Martwe ptaki znajdowane są od Niemiec po Hiszpanię – na szlaku wędrówki z północnych rejonów kontynentu ku zimowiskom nad Morzem Śródziemnym.

Giną żurawie. Dziesiątkuje je na zachodzie Europy ptasia grypa

Jędrzej Winiecki

27 października 2025

Dzięki tym badaniom otolitów można dziś porównywać tempo wzrostu i warunki życia ryb współczesnych z tymi, które pływały w morzach przed tysiącami lat.

Rybie ucho, które pamięta wieki

24 października 2025

Uciążliwy owad nie wyewoluował w podziemiach europejskich miast. Jego historia jest o tysiące lat starsza, ale nierozerwalnie związana z rozwojem ludzkiej cywilizacji.

Komar z londyńskiego metra to jednak mit

Marcin Rotkiewicz

23 października 2025

„Do samego końca świetnie się miały. Dominowały na kuli ziemskiej, a ich upadek był nagły” – mówi Andrew Flynn, paleontolog z National Museum of Natural History w Waszyngtonie.

Dinozaury nigdy nie oddałyby władzy nad światem

23 października 2025

Te zwierzęta sprawnie zarządzają swoją gospodarką wodną i azotową. Nic się nie marnuje, nawet pozorne odpady.

„Mocz” to dla gadów materiał wielofunkcyjny

22 października 2025

Ptaki szponiaste są nie tylko pięknym, ale i bezcennym elementem przyrody. Jako drapieżniki, kształtują różnorodność biologiczną i stabilizują procesy naturalne w ekosystemach, które zamieszkują.

Wsparcie, które uskrzydla

materiał promocyjny

22 października 2025

Zagadkową strukturę podobną do grotu strzały mającą średnicę ok. mikrometra oraz długość nieco ponad 2 μm przejrzeli na wylot badacze z Niemiec i Wielkiej Brytanii.

Ktoś sprzed 56 mln lat miał wewnętrzny kompas

21 października 2025

Algi, które do tej pory lądowały głównie w sushi i sałatkach jako superfoods, mogą wkrótce trafić do laboratoriów biotechnologicznych i pomóc ograniczyć testy na materiale pochodzącym od zwierząt.

Wodorosty: „roślinny” dom dla organoidu

21 października 2025

Te konstrukcje trzeba projektować w sposób bardziej przemyślany, a warunki w nich panujące regularnie kontrolować – apelują badacze.

Kiedy budka to dla nietoperza pułapka

20 października 2025

Naukowcy są zaniepokojeni szybkim ubywaniem fitoplanktonu z mórz leżących w tropikalnych i umiarkowanie ciepłych strefach klimatycznych globu.

Oceanom jest coraz mniej zielono

Czym są ekologie ucieczkowe? W jaki sposób bagna, torfowiska i gęste lasy Wschodniej Europie wspierały chłopów, dezerterów i dysydentów religijnych przed podatkami, pańszczyzną czy poborem do wojska? Przewodnikiem po bezdrożach przeszłości jest dr Michał Pospiszyl, historyk środowiska z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.

17 października 2025

Podkast

Podkast 150. Michał Pospiszyl: Lasy i bagna to przestrzenie wolności

Marek Ścibior

17 października 2025

Co te niewielkie ssaki robią zimą, gdy brakuje pożywienia bogatego w proteiny? Otóż stają się specjalistkami ds. gospodarki cyrkularnej.

Szczekuszki: metaboliczne rewolucjonistki

16 października 2025

Jest to muchówka – bardzo pospolita, ale niezbyt znana. Można ją pomylić z pszczołą. I słusznie, bo pełni jedną podobną funkcję. A przynajmniej się stara.

Jak za morzem zapyla drobny bzyg prążkowany

Piotr Panek

15 października 2025

Zmiany klimatu coraz wyraźniej wpływają na pogodę i nasze otoczenie - możemy temu przeciwdziałać.

Włączmy dzieci do dbania o wodę i przyrodę razem z Planetą Energii

Prezentacja Partnera Komercyjnego

14 października 2025

Zwierzęta biorące udział w ewolucyjnym wyścigu, kierują się zasadą skuteczności, nie humanitaryzmu. Trudną o lepszą tego ilustrację niż badania, które właśnie ukazały się w „Science Advances”.

Głodne borowce nie znają litości

9 października 2025

Te podziemne gryzonie nie przestają zadziwiać naukowców. Nie tylko żyją w „owadzich” koloniach, lecz także obsesyjnie przestrzegają norm społecznych i podziału obowiązków.

Przemoc i dbałość. Kto jest kim, jeśli jest golcem

8 października 2025

Ten jednokomórkowiec chętnie pochłania dwutlenek węgla. To jednak nie wszystko: potrafi go przekształcić w kwas bursztynowy.

Słonolubny drobiazg, który może podratować klimat

8 października 2025

W 1936 roku upolowanie pandy wielkiej nie było już postrzegane jako wyzwanie, więc za cel powoli zaczęto stawiać sobie przywiezienie żywego osobnika, co nie było łatwym i przyjemnym zadaniem. Wszystko zaczęło się od Williama Harvesta Harknessa Jr. Rozdział „Pierwsza panda wielka w świecie zachodnim”.

Pulsar patronuje. Fragment książki: Piotr Parzymies, „Historia pandy wielkiej, czyli z bambusowego lasu na dyplomatyczne salony”

pulsar

8 października 2025

Na zdjęciach satelitarnych można prześledzić, jak w niektórych rejonach Ukrainy czy w Strefie Gazy szybko ubywa zieleni. Tu: spalone drzewa w Zaporożu.

Religia, polityka i wojna – to czynniki, które rzadko uwzględnia się w badaniach przyrody. O opublikowanej w „Nature Cities” analizie, która wypełnia tę lukę, mówi jej współautorka prof. Marta Szulkin z Uniwersytetu Warszawskiego. [Artykuł także do słuchania]

Marta Szulkin: Giną ludzie, a my o wróblach? Tak, przecież jesteśmy częścią przyrody także w czasie wojny

Katarzyna Czarnecka

7 października 2025

Polityka z dnia 7 października 2025

Wiara zieleń przynosi

Naukowcy dowiedli również, że rozwój tych owadów był ściśle związany z ewolucją ssaków i ptaków. A także pewnych pasożytów.

Komary odmłodniały. O jakieś 100 mln lat

Marcin Rotkiewicz

6 października 2025

Teoria „overkill” wraca. Przynajmniej w Ameryce Południowej – tam ludzie 11 tys. lat temu aktywnie polowali na przedstawicieli megafauny, więc mogli przyczynić się do jej wytępienia.

Giganty jednak często były w jadłospisie

Agnieszka Krzemińska

3 października 2025

Jeśli obejmie się te drapieżniki ochroną i przestanie je zabijać na terenach sąsiadujących z ludzkimi osadami, to zaczną śmiało wkraczać na jego terytoria. Wygląda na to, że ten pogląd ma jedynie usprawiedliwiać polowania.

Wilki przestają się bać człowieka? To szkodliwy mit

2 października 2025

Te zapylacze są atakowane przez przynajmniej 30 różnych patogenów, dlatego poszukiwanie skutecznych sposobów ich ochrony jest ważnym naukowym wyzwaniem. Teraz badacze zwrócili uwagę na bakterie z rodzaju Streptomyces.

Mieszkańcy pyłku ratują pszczoły

2 października 2025

We wrześniu 2025 r. lodowiec Claridenfirn był całkowicie pozbawiony śniegu.

W ciągu zaledwie jednej dekady objętość szwajcarskich lodowców zmniejszyła się o jedną czwartą. Około tysiąca najmniejszych z nich przestało istnieć.

Kolejny zły sezon dla lodowców. W Alpach i nie tylko

Badacze porównali fermentację ziaren kakaowca z regionów Santander, Huila i Antioquia w Kolumbii. Wszystkie rośliny miały zbliżony profil genetyczny, zatem za różnice smakowe musiały odpowiadać inne czynniki.

Jak uzyskać inne smaki czekolady? Zatrudnić mikroby

Katarzyna Kornicka-Garbowska

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Mikrobiom kakaowca

Skupiamy się na tym szczególnym rodzaju świadomości fenomenalnej – czyli na tym, że bycie sobą coś znaczy, jakoś się odczuwa – mówi filozof Jeff Sebo, dyrektor Center for Environmental and Animal Protection oraz Center for Mind, Ethics, and Policy, oba przy New York University. [Artykuł także do słuchania]

Jeff Sebo: Powinniśmy zakładać, że zwierzęta są świadome

Jacek Krywko

Scientific American z dnia 1 października 2025

Sekrety zwierzęcej świadomości

Nie zawsze potrzeba książki czy filmu, żeby doznać porządnej dawki grozy. Czasem wystarczy spojrzeć z bliska na coś, co dzieje się na przykład w przydomowym ogródku.

Arachnohorror: niektóre pająki potrafią marynować

Gennaro Tomma

Scientific American z dnia 1 października 2025

Arachnohorror

Owady spożywały przez 3 miesiące nowatorski biosuplement. Okazało się, że dłużej produkowały jaja i larwy, dzięki czemu wyhodowały 15 razy więcej poczwarek niż owady na komercyjnej diecie.

Zapylacze zyskują formę dzięki drożdżom

Katarzyna Kornicka-Garbowska

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Superfood dla pszczół

Samochód z ciemną karoserią zaparkowany na jednej z ulic Lizbony.

Karoserie są wykonane z blach, które w słońcu szybko się nagrzewają. Naukowcy z Lizbony postanowili ustalić, jak bardzo samochód może podnieść temperaturę powietrza wokół siebie.

Samochody podnoszą temperaturę mieszczuchom

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Gorące samochody

Kontynentalny rdzeń USA może „skapywać” do wnętrza Ziemi.

Mięknący Środkowy Zachód

Meghan Bartels

Scientific American z dnia 1 października 2025

Mięknący Środkowy Zachód

Oryks arabski w rezerwacie Asz-Szaumari w Jordanii.

Nie wszędzie osoby administrujące ochroną dzikich zwierząt kierują się restrykcyjnymi zasadami. Do niektórych parków narodowych celowo wprowadzono zwierzęta z zupełnie innych regionów świata, inne tylko z nazwy należą do całego narodu, bo w gruncie rzeczy w całości lub częściowo znajdują się w rękach prywatnych. [Artykuł także do słuchania]

Tam, gdzie o przyrodę dba się specyficznie

Radosław Kożuszek

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Dziwne rezerwaty

Być może nie jesteśmy tak wyjątkowi, jak nam się wydawało. Ale nie ma powodu, by czuć się zdegradowanym. Jest coś niezwykłego w odkrywaniu wspólnej nici łączącej muchołówkę i fretkę, pszczołę i człowieka. [Artykuł także do słuchania]

180 lat „Scientific American”. Człowieka wynoszenie i przywracanie, czyli raportu specjalnego cz. 7. i ostatnia

Kate Wong

Scientific American z dnia 1 października 2025

Nie tacy znowu wyjątkowi

Delfiny komunikują się przez „fontanny moczu”.

Płynna konwersacja

Gennaro Tomma

Scientific American z dnia 1 października 2025

Płynna konwersacja

Najwyższa góra Japonii widziana od strony jeziora Kawaguchiko, położonego na północ od Fudżi.

Spokój Fudżi nie podoba się wulkanologom. Ostrzegają, że wcześniej czy później znów się odezwie. Za pomocą sztucznej inteligencji przygotowali symulację erupcji.

Najwyższy japoński wulkan milczy. A jeśli wybuchnie?

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Groźne milczenie Fudżi

Niezwykle efektowne biało-czarne ubarwienie ułatwia kamuflaż. Czarne plamy na pysku pełnią z kolei ważną funkcję w komunikacji wewnątrzgatunkowej.

Dziś to zwierzę jest bez wątpienia jednym z najważniejszych na świecie – zarówno z perspektywy biologicznej, jak i kulturowej czy politycznej. Mówi Piotr Parzymies, autor książki „Historia pandy wielkiej, czyli z bambusowego lasu na dyplomatyczne salony”. [Artykuł także do słuchania]

Pulsar patronuje. Panda wielka: żarłoczna dyplomatka

Olga Orzyłowska-Śliwińska

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Z bambusowego lasu na dyplomatyczne salony

Wioska Tautira na południowo-wschodnim wybrzeżu Tahiti – w 1886 r. mieszkał tu pisarz Robert Louis Stevenson.

Dlaczego tak długo nie byli zainteresowani wschodnią częścią Pacyfiku, po czym nagle ruszyli w jej kierunku?

Polinezyjczy gonili deszcz

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Deszczowa migracja

O ile dłużej ludzie by żyli, gdybyśmy przez cały rok oddychali czystym powietrzem? Raz w roku grupa naukowców z University of Chicago publikuje raport zawierający odpowiedź na to pytanie odnoszącą się do całego globu, różnych jego regionów oraz poszczególnych krajów.

Pył zawieszony: zabójca skuteczniejszy niż papierosy, alkohol czy samochody

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Pył zawieszony

Spicomellus afer mieszkał 165 mln lat temu w północnej Afryce.

Najstarszy – i najlepiej uzbrojony – dinozaur pancerny przed 165 mln lat zamieszkiwał tereny obecnego Maroka.

Kolczaste monstrum z jury

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Kolczaste monstrum z jury

Lasionycteris noctivagans. Zagrożeniem dla nietoperzy są nie tylko łopaty turbin, ale i generowana przez nie nagła zmiana ciśnienia, prowadząca do rozerwania naczyń krwionośnych.

Co sprawia, że ssaki te są masowo uśmiercane przez wirujące łopaty?

Turbiny kontra nietoperze

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 października 2025

Turbiny kontra nietoperze

Mięsożerne rośliny zastawiają na owady sidła, które zaciskają się dzięki nowo odkrytym receptorom mechanicznym.

Jak jedno odnóże sprawia, że mrówka traci życie

30 września 2025

Coraz mniej docierającego do Ziemi promieniowania słonecznego ulega odbiciu i powraca w przestrzeń kosmiczną. Dlaczego asymetrycznie? Odpowiedzi szukał zespół badacza z NASA.

Świat ciemnieje. Na jednej półkuli szybciej

30 września 2025

Skrótowy opis behawioru seksualnego samic pojawiał się najwyżej na końcu artykułów badaczy – raczej jako ciekawostka, dodatek do „prawdziwej” nauki, czyli tej sprowadzającej żeński rozród do sumy potomstwa urodzonego, wykarmionego i wypuszczonego w świat. To się zmienia. Powoli. [Artykuł także do słuchania]

Nie ma dobrego seksu – nie ma płodności. A nauka długo unikała tematu żeńskiego orgazmu

30 września 2025

Polityka z dnia 30 września 2025

Anatomia orgazmu

Zmyślne owady reagują w sposób elastyczny i dostosowują swoje działania do skali zagrożenia.

Termity mają patenty na niechciane w uprawach grzyby

Gaje namorzynowe wyrastają na granicy lądu i morza. Zatrzymują osady wraz z ogromnymi ilościami materii organicznej, czyli „niebieskiego węgla”, który dzięki temu nie trafia do atmosfery jako CO₂. Powinniśmy szczególnie o nie dbać – stwierdzają naukowcy.

Mangrowy skarbiec węgla i jego krucha przyszłość

Każda dłuższa niedyspozycja tej rzeki, czyli znaczące zmniejszenie ilości niesionej przezeń wody, niepokoi wszystkich, których los jest od niej uzależniony. A ostatnio powodów do niepokoju nie brakuje.

Ganges przechodzi kryzys. Największy od 1300 lat

To odkrycie nie tylko zbliża do bardziej skutecznych systemów wczesnego ostrzegania – także przed wybuchami wulkanów. Uchyla również drzwi do ogromnych zasobów energii.

Czy deszcz może wywołać trzęsienie ziemi? Tak, ale jest też dobra wiadomość

Niektóre medykamenty udaje się z wody usuwać. W przypadku innych proces ten jest nieefektywny. Ponadto same oczyszczalnie mogą być źródłem tego typu zanieczyszczeń. To wnioski z badań zespołu dr Pauliny Chaber-Jarlachowicz z Instytutu Ochrony Środowiska-PIB w sześciu oczyszczalniach ścieków.

40 ton leków rocznie trafia do rzek w Polsce. Trzeba ulepszyć metodę oczyszczania ścieków

Marcin Rotkiewicz

24 września 2025

Wyjaśnienie wstrząsów, które w styczniu tego roku nawiedziły grecką wyspę, przedstawili właśnie badacze. Teraz obserwują czający się w odległości zaledwie 7 km od wyspy podwodny wulkan Kolumbo.

Na Santorini ziemia już nie drży. Na spokój jednak za wcześnie

24 września 2025

Rozmowa z dr. hab. Robertem Bialikiem, prof. Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, kierownikiem projektu badawczo-edukacyjnego „Antarktyka pod skrzydłami ORLENU”.

Nauka pod skrzydłami ORLENU

Materiał promocyjny

24 września 2025

Problem suchych kranów w domach i mieszkaniach może dotyczyć 750 mln mieszkańców globu.

Dni, w których zabraknie wody, to niedaleka przyszłość

23 września 2025

T. rex to celebryta wśród dinozaurów, ale do 1990 r. wiedzieliśmy o nim niewiele. Prawdziwe poznawanie tego gigantycznego drapieżcy zaczęło się od przypadkowego odkrycia na pustkowiach amerykańskiego Środkowego Zachodu. [Artykuł także do słuchania]

„Wędrówki z dinozaurami” po 25 latach – suplement: Bliskie spotkanie z królem Tyranozaurem, a konkretnie z królową

23 września 2025

Polityka z dnia 23 września 2025

Jakiej płci jest Sue?

Serial BBC „Wędrówki z dinozaurami” wywołał w 1999 r furorę. Od tego czasu technologie produkcji filmowej posunęły się naprzód, podobnie jak wiedza o dinozaurach i metody pracy paleontologów. Dlatego BBC zdecydowało się drugą odsłonę kultowej opowieści. Z sukcesem, choć produkcja ma też wadę.

„Wędrówki z dinozaurami” po 25 latach: ogromna przyjemność i mały zgrzyt

Wojciech Mikołuszko

23 września 2025

Kulisy pracy nad drugą odsłoną legendarnego serialu odkrywają producentka i paleoartystka Jay Balamurugan oraz dr Nizar Ibrahim, paleontolog i jeden z głównych konsultantów naukowych tej produkcji. [Artykuł także do słuchania]

„Wędrówki z dinozaurami” po 25 latach: barwne kolosy i cierpliwi detektywi

22 września 2025

Polityka z dnia 22 września 2025

Gady jak ptaki

Najnowsze badania DNA wydobytego z kości i zębów tych zwierząt pokazują, że ich ewolucja była ściśle związana z cyklami klimatycznymi.

Mastodonty. O dwóch liniach, a może i trzech

19 września 2025

Badania opublikowane w „Science Advances” wspierają tzw. hipotezę pijanej małpy. Chociaż badane osobniki raczej nie osiągają stanu odurzenia.

Dzikie szympansy codziennie wypijają drinka

17 września 2025

Zbielałe rafy koralowe, Karaiby Meksykańskie, 2023 r.

Rafy koralowe stoją dziś na krawędzi kryzysu – stwierdza Zespół z University of Exeter, który zbadał ich ponad 400 w pobliżu Florydy i Meksyku oraz wyspy Bonaire.

Koralowce: wyścig z czasem i ciepłem trwa. Finał nie zapowiada się dobrze

17 września 2025

Pomysł, który zrealizowali naukowcy z Hiszpanii i Chin, dorównał wydajnością najlepszym materiałom piezoelektrycznym wykorzystywanym powszechnie m.in. w mikrofonach i głośnikach.

Ponaciskaj słony lód, a otrzymasz więcej

15 września 2025

Pulsar - najciekawsze informacje naukowe.

1700 tego typu zdarzeń, do których doszło w Europie w ciągu ostatnich 70 lat, przeanalizowali naukowcy. Ich wnioski są optymistyczne.

Powodzie: jest ich więcej, ale przynoszą mniej strat

Tomasz Targański

11 września 2025

Ryzyko utrzymywania się temperatur powyżej normy przez kilka dni jest dziś średnio 200 razy wyższe niż w drugiej połowie XIX w. – twierdzą naukowcy. Ustalili też, kto za to odpowiada.

Fale upałów: jest źle, a to dopiero początek

11 września 2025

Sfosylizowane jaja dinozaurów z lęgu sprzed 85 mln lat.

Udało się precyzyjnie określić wiek jaj wielkich gadów ze stanowiska Qinglongshan. Dzięki temu otworzyły się także inne możliwości badawcze.

Jaki miały klimat chińskie dinozaury

11 września 2025

Korzyści i ryzyka związane z pięcioma propozycjami zatrzymania zmian klimatycznych w regionach polarnych ocenił zespół Martina Siegerta, klimatologa z University of Exeter. Wnioski są jednoznaczne.

Geoinżynieria: uzdrowienie klimatu nieosiągalne, skutki ingerencji potencjalnie groźne

9 września 2025

Prochlorococcus to mikroskopijna sinica, która odpowiada za produkcje nawet 20 proc. globalnego tlenu. Przyszłe ocieplenie oceanów może doprowadzić do dramatycznego spadku jej liczebności. I raczej nie ma nadziei na pozytywną zmianę sytuacji.

Najmniejszy gigant oceanów w tarapatach. A wraz z nim inni mieszkańcy Ziemi

8 września 2025

Nowe badania miały rozstrzygnąć kwestię dotyczącą sposobu odżywiania czworonogów. A pokazały jedynie, że nie ma tu prostych odpowiedzi.

Czy pies może być weganinem? Tak, nie, nie wiadomo

5 września 2025

Traszka ognista (Cynops ensicauda). Niedawne badania sugerują, że wyginięcie tego i innych rodzajów było częścią masowego wymierania, które zagraża przetrwaniu gatunku ludzkiego. W rzeczywistości ten rodzaj nie wymarł.

Gatunki znikają, bioróżnorodność się kurczy, a kolejne raporty ostrzegają przed ekologiczną katastrofą. Autorzy nowego badania podważają tę wizję, ale nie bagatelizują problemu.

Szóste masowe wymieranie? Jeszcze nie. Dobrze jednak nie jest

4 września 2025

Tak sugerują nowe badania. Naukowcy podkreślają jednak, że ich konkluzje są wstępne, a danych z przeszłości jest jak na lekarstwo. To nie Alpy, gdzie bacznie obserwuje się nawet najmniejsze lodowczyki.

Gigantyczne lodowce Pamiru zaczynają przegrywać z klimatem?

2 września 2025

Najstarsze znane DNA mikroorganizmów związanych z żywicielem zidentyfikował międzynarodowy zespół badaczy ze Stockholms universitet.

Pasażerowie na gapę ujęci w szczątkach mamuta

2 września 2025

Woda zalewa miasto Pájaro w Kalifornii podczas powodzi 12 marca 2023 roku, gdy wezbrana po intensywnych deszczach rzeka Pájaro przerwała wały przeciwpowodziowe.

Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych zachowuje się w nietypowy dla siebie sposób, a mianowicie współpracuje z przyrodą, zamiast ją niszczyć, jak to czynił przez dekady. Czy ten trend zwycięży? [Artykuł także do słuchania]

Powodzie: inżynierowie pobierają korepetycje u natury

Erica Gies

Scientific American z dnia 1 września 2025

Lekcja przyrody

Zieleńce Nuvvuagittuq znad Zatoki Hudsona w Kanadzie – najstarsze znane skały na Ziemi, liczące 4,16 mld lat.

Powstały na dnie morza 4,16 mld lat temu. Są najstarszymi znanymi skałami na Ziemi.

Pocztówka z początku świata

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Pocztówka z początku świata

To motyli ultramaratończycy. Naukowcy od dawna wiedzieli o ich zamiłowaniu do dalekich podróży, ale dopiero niedawno udało się im dokładnie zrekonstruować szlaki migracyjne tych owadów.

Rusałka osetnik detronizuje monarszkę księżną

Jesse Greenspan

Scientific American z dnia 1 września 2025

Niezwykłe migracje

Zaoferowanie ludziom szansy na dużą nagrodę zwiększyło liczbę zwracanych butelek.

Nagroda za butelkę

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Nagroda za butelkę

Ze względu na ponadprzeciętny wzrok rysia w dawnej Polsce nazywano ostrowidzem.

Jest trzecim największym po niedźwiedziu i wilku polskim drapieżnikiem i najpotężniejszym z europejskich kotów. Gdyby nie ciągłe sztuczne i naturalne zasilanie polskiej populacji osobnikami z Białorusi, Litwy czy Słowacji, to w naszym kraju by wymarł. [Artykuł także do słuchania]

Ryś: ostrowidz z niejasnymi widokami na przyszłość

Radosław Kożuszek

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Kot z pięknymi oczami

Żerujące na liściach brzozy gąsienice w razie zagrożenia wprawiają liść w drgania, a jeśli to nie poskutkuje, uciekają jak Spider-Man.

Odstraszające wibracje

Rohini Subrahmanyam

Scientific American z dnia 1 września 2025

Odstraszające wibracje

Pomaga orkom dbać o higienę.

Gąbka z wodorostów

(KKG)

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Gąbka z wodorostów

Ropa naftowa zanieczyszcza linię brzegową estuarium w B-Dere w Ogoniland w Nigerii.

Dewastacja środowiska naturalnego może wywołać poczucie głębokiej straty, ale także być inspirująca.

Żyć z solastalgią

Queen Essang

Scientific American z dnia 1 września 2025

Żyć z solastalgią

Młoda pszczoła, wrażliwa na pasożytniczy roztocz, opuszcza swoją komórkę w ulu.

Naukowcy ścigają się z czasem, by powstrzymać pasożyta, który może zdziesiątkować owady zapylające i zagrozić uprawom ponad 130 gatunków roślin. [Artykuł także do słuchania]

Pszczoły: jak toczy się bój ze śmiercionośnymi roztoczami

Hannah Nordhaus

Scientific American z dnia 1 września 2025

Nowe zagrożenie dla pszczół

Od pół miliarda lat w ziemskich oceanach przybywa gatunków i biomasy. Nawet krótkotrwałe masowe wymierania nie zastopowały tego trendu.

Życie polubiło Ziemię

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Życie polubiło Ziemię

Czy trufle smakują również gorylom?

Małpie smakołyki

Rachel Nuwer

Scientific American z dnia 1 września 2025

Małpie smakołyki

Żółw z gatunku karetta zaplątany w sieci rybackie. Teneryfa.

Jest ich na świecie osiemdziesiąt dziewięć. Próbuje się w nich leczyć te gady, co często oznacza operacyjne usunięcie na przykład torby foliowej z żołądka, niekiedy amputację kończyny. Rehabilitacja trwa do pół roku, a czasami dłużej, później zwierzę wraca do dawnego życia. [Artykuł także do słuchania]

Szczęście pechowców. O szpitalach dla żółwi morskich

Ewa Nieckuła

Wiedza i Życie z dnia 1 września 2025

Karetta w tarapatach

W badaniu opublikowanym w „Proceedings of the National Academy of Sciences USA” naukowcy oszacowali, że dzikie gatunki słodkowodne i lądowe – od łososi po słonie – zużywają co roku 76 tys. gigadżuli energii na przekształcanie otaczającego je terenu. Odpowiada to tysiącom ekstremalnych powodzi.

Rak poszerza, hipopotam pogłębia. O zwierzęcych architektach krajobrazu

Cody Cottier

Scientific American z dnia 1 września 2025

Zwierzęcy architekci krajobrazu

U naczelnych pierwsze się wydłużały, drugie powiększały. Synchronizacja była niemal doskonała.

Kciuki i mózgi występowały w ewolucyjnym duecie

28 sierpnia 2025

Życie narodziło się prawdopodobnie w zbiornikach wodnych wczesnej Ziemi.

W laboratorium udało się odtworzyć reakcję, która mogła 4 miliardy lat temu połączyć aminokwasy z RNA, tworząc pierwsze cegiełki życia.

Jak zaczęło się życie? Naukowcy odkryli brakujące ogniwo