„Upadek to proces, nie wydarzenie” mówi Eric H. Cline. Badacz zaginionych cywilizacji, autor książki „1177 przed Chr. Rok, w którym upadła cywilizacja” zabrał głos w sprawie naszej przyszłości.

Stanowisko archeologiczne na terenie niemieckiego Pomorza nazywane jest miejscem, gdzie rozegrała się „najstarsza bitwa Europy”. Nowa publikacja w czasopiśmie „Antiquity” ujawnia uczestników starcia.

Struktury społeczne silnie wpływają na poziom przemocy.

W epoce lodowcowej ludzie polowali na gigantyczne ssaki. Badacze od lat zastanawiają się, jakich technik łowieckich używali, by poradzić sobie z mamutami, nosorożcami włochatymi czy lwami jaskiniowymi.

W Australii coraz większa rzesza młodych mężczyzn jest przekonana o wrodzonej niższości kobiet i „naturalnym” prawie do traktowania ich z góry.

Większość sekt funkcjonuje na zasadzie świetnie zorganizowanych korporacji. Panuje w nich sys-tem feudalny z opływającym w luksusy szaleńcem u władzy.

Rozszerzanie się źrenic ma związek z lepszą pamięcią roboczą

Dlaczego to, co „zbyt dobre, aby było prawdziwe”, nas odstręcza?

Naukowcy zwykle postrzegają ciekawość jako zachętę do zdobywania nowych informacji oraz bodziec inicjujący i ułatwiający proces uczenia. Takie ujęcie sugeruje, że ciekawość stanowi inspirację do działania tu i teraz – motywuje do znajdowania odpowiedzi tak szybko, jak to możliwe.

„Przez 24 godziny miałem wrażenie, że cały mój świat się wali; rozpaczliwie próbowałem odrzucić ten nowy dowód” - opowiadał Xavier Le Pichon. Później jednak postąpił tak, jak powinien: zapomniał o swoim zranionym ego (zapewne po wypiciu drinka) i wrócił do pracy.

W środowisku akademickim medytacja jest zwykle postrzegana jako sposób radzenia sobie ze stresem. Nowe badania wskazują na możliwość jej znacznie szerszego zastosowania: może ona również być źródłem doświadczeń prowadzących do głębokiej transformacji psychicznej. [Artykuł także do słuchania]

Do tej pory wiedzę o nabiale sprzed kilku tysięcy lat naukowcy czerpali głównie z badań osadów na garnkach, w których go produkowano. Nad rzeką Tarym w północno-zachodnich Chinach znaleziono zaś najstarszy gotowy wyrób.

Buszmeni i ludy Khoe żyją w Afryce co najmniej od 13 tys. lat – dowodzą nowe badania. Dają też nadzieję, że wkrótce pojawią się nowe informacje o dawnej demografii najbardziej zróżnicowanego kulturowo, językowo i genetycznie kontynentu.

Konie towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat, ale ich rola jako wierzchowców rozwijała się stopniowo i wiązała się z rozwojem oraz upowszechnieniem technik jeździeckich.

Dawni ludzie fascynowali się czaszkami i dużymi kośćmi prehistorycznych zwierząt do tego stopnia, że tworzyli mity i legendy o olbrzymach, cyklopach oraz innych potworach zamieszkujących Ziemię. Malowidło naskalne w RPA dowodzi, że Buszmeni z ludu San nie byli wyjątkiem.

Nie mamy Jednej Spójnej Teorii Mózgu. Niemniej neurobiologia wykonała niedawno pierwszy krok: zdała sobie sprawę, że taka teoria jest potrzebna. Pojawia się coraz więcej głosów: „Hej, zatrzymajmy się, pomyślmy, o co w tym wszystkim chodzi”. Cykl Mateusza Kosteckiego, część 1. [Artykuł także do słuchania]

Tajemnicę wyginięcia naszych kuzynów ok. 40 tysięcy lat temu badacze próbują odkryć od dawna. Wysuwano już różne hipotezy – od gwałtownych zmian klimatycznych po katastrofy naturalne i choroby. Coraz więcej dowodów wskazuje jednak na to, że kluczowe mogło być coś innego.

Mityczni herosi powracają niezmiennie od blisko trzech tysięcy lat – dziś także w powieściach, filmach, a ostatnio również w serialach. Skąd ta nieśmiertelność? Odpowiadają dr hab. Tomasz Mojsik i dr Maciej Paprocki. [Artykuł także do słuchania]

Adolescencja jest wyjątkowym okresem w życiu człowieka, ale dotychczas nie było wiadomo, jak przebiegała tysiące lat temu. Wiedzę na ten temat uzupełnił właśnie międzynarodowy zespół badaczy. Niestety, tylko częściowo.

Badania antycznego DNA mieszkańców Rapa Nui to kolejny dowód na to, że teza Jareda Diamonda o upadku tamtejszej cywilizacji jest błędna. Ujawniły jednak dużo więcej.  

Nowe badanie pokazuje – na przykładzie Norwegii i Danii – w jakich średniowiecznych strukturach państwowych częściej dochodziło do oddolnej, niekontrolowanej przemocy.

Jak przekonać osoby o prawicowych, konserwatywnych poglądach, do wsparcia działań proklimatycznych i prośrodowiskowych? Propozycję mają autorzy publikacji w dzisiejszym PNAS. Czy ich metoda jest skuteczna?

Oblężenie twierdzy nad Morzem Martwym w 73–74 r. n.e. jest jednym z najbardziej zmitologizowanych epizodów historii starożytnej. Izraelscy archeolodzy zmierzyli się z legendą i doszli do interesujących wniosków.

Jak rozprzestrzenia się przemoc? Dotąd uważano, że napędza ją bliskość geograficzna, ale nowe badanie stawia tę teorię pod znakiem zapytania.

Naukowcy z Harvard Medical School i University of Iowa rozbudowali dotychczasową bazę wiedzy związaną z neurologią postaw religijnych. Pytanie tylko, czy zrobili to w prawidłowy sposób. I co tak naprawdę wynika z ich odkryć?

Czy Egipcjanie znaleźli w delcie Nilu starożytne obserwatorium astronomiczne? Niekoniecznie, ale przecież brzmi to lepiej niż informacja, że odkryli w pewnej świątyni duży zegar słoneczny.

To główny wniosek z badania przeprowadzonego przez naukowców ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Ważna persona z branży paliwowej obwinia społeczeństwo o zainicjowanie zmian klimatycznych

Od czasu, gdy nauczyłam się czytać, doświadczałam czegoś w rodzaju pojawiających się w moim umyśle napisów – to synestezja typu ticker-tape

Rodzice próbują chronić swoje dzieci z grupy LGBTQ przed zagrożeniami, które w USA niesie lawina dyskryminacyjnych przepisów

Badania nad rozwijającym się mózgiem wskazują na nowe podejście do pomagania młodym ludziom z zaburzeniami lękowymi

Co doświadczenie bliskie śmierci mówi nam o ludzkiej świadomości

Sondy pozwalają określić źródła różnych fal mózgowych

Sposób, w jaki się uczymy, może prowadzić do podziałów

Bohaterowie literatury dziecięcej to nadal głównie biali

Przedstawiciele Homo dotarli do Europy ok. 1,3 mln lat temu przez Cieśninę Gibraltarską.

Naukowcy zaglądają w zęby i odczytują z nich nową historię naszego kontynentu w epoce lodowcowej.

Naukowcy porównali mózgi ludzi i szympansów w procesie starzenia się. Ludzie mają bardziej rozwiniętą korę mózgową – to wiadomo. Teraz dowiadujemy się, jakim kosztem.

Zdolności mózgu do adaptacji w obliczu rosnących wymagań percepcyjnych są większe, niż przypuszczaliśmy.

Czy krzewy koki (Erythroxylum spp.) trafiły na nasz kontynent o 200 lat wcześniej, niż dotąd przypuszczano? Tak wynika z analizy tkanek mózgowych z XVII-wiecznego włoskiego szpitala.

Spadkobiercy tych plantatorów są do dziś zamożniejsi niż Amerykanie, którzy nie korzystali z pracy zniewolonych ludzi. Historia rzuca długi cień.

Gdyby młodość wiedziała... Co nam utrudnia uczciwą ocenę zasług i możliwości osób starszych?

Żyzne ziemie Cyrenajki przyciągały i Greków, i Rzymian. Przecinająca je kulturowa linia jest widoczna do dziś. Nic dziwnego, że ten region Afryki frapuje archeologów, także polskich. Opowiada o tym dr Piotr Jaworski.

Zdolność do organizacji i integracji różnorodnych grup umożliwiła elitom Longobardów stworzenie społeczności, które były w stanie przetrwać nawet najtrudniejsze czasy.

To pamięć decyduje o tym, jak odpowiadamy na codzienne wyzwania, co o sobie myślimy, jak postrzegamy otoczenie. Ale nie mniej istotny jest inny mechanizm adaptacyjny. Zapominanie.

Rapa Nui nie była areną zbrodni ekologicznej, która doprowadziła do upadku wielkiej cywilizacji. Nowe badania dowodzą, że jej historia może wręcz stanowić pozytywną inspirację.

Ten hominim jest najniższym przedstawicielem rodzaju ludzkiego. Prawdopodobnie pochodził od Homo erectus i był przodkiem Homo floresiensis.

Ten politolog, antropolog i anarchistyczny myśliciel w nowatorski sposób opisał, co to znaczy być „nierządzonym” i jak opierać się państwu.

Jeden motyw znany i dwa skomponowane na potrzeby badania miały rozpoznawać osoby w różnym wieku, które do eksperymentu zaprosili naukowcy z Kanady. Poradziły sobie świetnie, w czym być może pomogły emocje.

Krytyczną analizę tekstów poświęconych kognitywistyce przeprowadzili badacze z University of California. I znaleźli element wspierający kreatywność.

Badacze próbujący rozwikłać zagadkę długiego życia kierują swoją uwagę na ludzi, którym z jakichś powodów udało się oszukać czas. Należą do nich m.in. superagersi, czyli osoby w wieku 80 plus, których pamięć działa tak samo sprawnie jak u pięćdziesięcio- czy sześćdziesięciolatków.

Bez otwartych i przyjaznych dla wszystkich dzieci szkół nie będzie równego i sprawiedliwego społeczeństwa

Kiedy dzieci zaczynają zdawać sobie sprawę, że mogą wpływać na świat?

Nastawione na zysk modele biznesowe firm z kategorii Big Tech są społecznie szkodliwe.

Wiara zjawiska nadprzyrodzone była taką kością niezgody, że przyjaźń obu mistrzów epoki nie wytrzymała tej próby.

Firmy coraz częściej zamieniają jednorazowy zakup produktu na usługę abonamentową. Korzystają na tym finansowo, marketingowo oraz zbierając dane.

Głównymi zagrożeniami dla zdrowia ludzkości stają się nadciśnienie, wysoki poziom glukozy na czczo, zły cholesterol, otyłość i inne zaburzenia metaboliczne.

Ten sposób żywienia może spowalniać „genetyczne starzenie się” organizmu – ogłosili w „BMC Medicine” amerykańcy naukowcy. Uzyskane przez nich wyniki można jednak podać w wątpliwość. Podobnie jak wiele innych badań oraz stanowisk – szacownych nawet – instytucji.

Dotychczas sądzono, że skutkiem ubocznym odkryć geograficznych i transoceanicznych wypraw statków groźne wirusy mogły błyskawicznie rozprzestrzenić się po całym globie. Czy rzeczywiście tak było?

Celtyckie oręże znalezione na Kujawach przyprawiło archeologów o bezsenność. Co prekursorzy cywilizacyjni barbarzyńskiej Europy robili w tym miejscu w III w. p.n.e.? O wyjątkowych znaleziskach opowiada prof. Bartosz Kontny.

Naukowcy do tej pory sądzili, że ekspresja genów znajdujących się na obu chromosomach X zachodzi dość równomiernie w całym organizmie. Najnowsze badania wskazują, że mogli być w błędzie.

Badacze wykonali analizę pozostałości ceramiki i szklanych naczyń używanych przez XVI-wiecznego astronoma i alchemika w laboratorium w Uraniborg na szwedzkiej wyspie Ven. Wyniki nieco ich zaskoczyły.

Dowiedziawszy się o głównych tezach tekstu wysłanego przez francuskich autorów do PLOS ONE, musiałem sprawdzić, czy to nie fejk wrzucany od czasu do czasu przez złośliwych naukowców, próbujących wykazać, że dzisiaj nawet poważne redakcje potrafią „łyknąć” dowolne idiotyzmy. [Artykuł także do słuchania]

Jak duży jest wpływ stabilnej sytuacji życiowej oraz stałego miejsca zamieszkania na zdrowie psychiczne? Najnowsze badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie medycznym „JAMA Psychiatry”, dowodzą, że ogromny.

O tym, jak nasi dawni kuzyni przetwarzali mięsa dużych zwierząt, wiadomo już dużo. Portugalscy uczeni chcieli się dla odmiany dowiedzieć więcej na temat oprawiania dzikich ptaków.

Być może dlatego niektóre zaburzenia psychiczne – np. depresja – częściej dotykają osób płci żeńskiej, a inne – np. autyzm – męskiej.

16 tys. lat temu? Naukowcy mają argument potwierdzający tezę, że Homo sapiens zamieszkał w Ameryce Południowej wcześniej. I to znacznie.

Inwestycje w kryptowaluty są popularne od dawna, ale ideologiczny profil posiadaczy tych instrumentów stał się przedmiotem badań dopiero teraz. Wyniki opublikowano w PLOS ONE.

Wyginięcie naszych dawnych krewnych było efektem kombinacji wielu czynników. Czy jednym z nich była wymiana genów z ludźmi współczesnymi?

Neolityczne populacje skandynawskie zostały dotknięte niszczycielską plagą. Technologia pan-genomowa ujawniła, jaką.

Nawet 8 proc. nastolatków kwestionuje swoją płeć. W tej grupie są osoby transpłciowe. Nauka dopiero odkrywa medyczne aspekty tranzycji. Konieczna jest też spokojna edukacja zarówno dzieci, jak i dorosłych. Rozmowa z seksuolożką Anną Kępczyńską-Nyk i psycholożką Agnieszką Rynowiecką.

190 m długości ma megaksylon, który znaleźli archeolodzy niedaleko miasta Hradec Králové. Takie neolityczne kurhany są dla badaczy zagadką.

Naukowcy wykorzystali nową technikę, która umożliwia dokładne wydatowanie pokrywających malowidła cienkich warstw kalcytu. I dodali narracyjnym scenom polowań kilka tysięcy lat.

To mało skomplikowane narzędzie było ważnym elementem rozwoju nie tylko technologicznego, ale i kulturowo-społecznego.

Nasi przodkowie częściej niż po kamień sięgali po drewno. Tylko że to materiał nietrwały. Dopiero niedawno zaczęliśmy sobie uświadamiać skalę jego znaczenia.

Dwa obrzędowe stanowiska odkryto w jaskini Cloggs. Składają się z małych palenisk i patyków z drewna Casuarina, które pokryto tłuszczem zwierzęcym lub ludzkim.

Nowe limity wykorzystania zasobów naturalnych w pierwszej kolejności chronią ludzi

Stymulowanie mózgu podczas snu w celu wzmocnienia lub przekształcenia wspomnień może pomóc osobom cierpiącym z powodu amnezji, chorób psychicznych i udaru.

Ludzie używają go powszechnie, a przykłady znajdziemy we wszystkich kulturach i krajach. Tak jest dziś, tak było dawniej. To podstępne narzędzie psychologiczne jest wykorzystywane przez polityków, komików i liderów biznesu.

Brak krajowych standardów i monitoringu może sprawić, że edukacja dzieci będzie niekompletna albo częściej będą się one stawać ofiarami przemocy domowej

Ludzie wypływają w morze w coraz mniejszych łódkach. Po co?

Kontakty ze światem duchowym mogły zapewnić kobiecie prestiż, wiedzę i władzę. Z tym że taka ścieżka kariery nie zawsze była ich decyzją, zazwyczaj łączyła się z samotnością i niekoniecznie gwarantowała ucieczkę od domowego kieratu.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat obserwuje się niepokojące zjawisko dotyczące menarche, czyli pierwszej miesiączki. Zazwyczaj pojawiała się ona między 12. a 13. rokiem życia, a teraz często występuje wcześniej.

Czaszkę dziecka znaleziono w jaskini Cova Negra w Hiszpanii. Badania wykazały, że miało ono zespół Downa. Mimo to przeżyło aż sześć lat.

Preparat przeszedł pozytywnie drugą fazę testów klinicznych i wykazuje dobrą skuteczność. Wiąże się z niewieloma działaniami niepożądanymi – informuje „Nature Medicine”.

Zmiany w złożoności technik wytwarzania narzędzi kamiennych w ciągu ostatnich 3,3 mln lat przeanalizowali amerykańscy badacze. I wskazują, od czego zależał największy w tym obszarze skok.

Okolice Avon Downs na płaskowyżu Queensland w Australii to święte miejsce kobiet z plemienia Jangga. Aborygenki szukają w nim odosobnienia już od 7 tys. lat. I są tam samowystarczalne.

To pierwsze i jedyne przykazanie moralne. Stasiuk trzymał się go zawsze mocno. Żadna z jego książek, nawet słynny metafizyczny poemat prozą nie próbuje zdominować tego, co rzeczywiste.

Psychologowie Joseph Siev i Richard Petty z Ohio State University przeprowadzili sześć badań z udziałem ponad 13 tys. mieszkańców USA.

W miejscu planowanego lotniska w Chania znaleziono wyjątkową zabytkową strukturę – ekscytują się media i nie tylko one. Rzecz w tym, że tak naprawdę o jej istnieniu wiadomo od 30 lat.

Wykazały to analizy archeogenetyczne szczątków małoletnich osób, które zostały pochowane w Chichén Itzá na półwyspie Jukatan w Meksyku. Badacze odkryli zresztą nie tylko to.

Całe to nasze ludzkie bogactwo – nauka, sztuka, język, technologia – nie znajduje odzwierciedlenia w genach, jakby nie miało biologicznego podłoża. Skąd się więc wzięło?

W pierwszej połowie 2024 roku zmarło dwóch profesorów Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego – Piotr Węgleński i Zbigniew Maciej Gliwicz. Obaj urodzili się w 1939 r. i studiowali biologię na przełomie lat 50. i 60. XX w. Obaj wpłynęli na moją ścieżkę życiową, ale to Gliwicz nadał jej kierunek.

Analiza genetyczna potwierdziła koligację dwóch książąt pochowanych ok. 500 r. p.n.e. dwóch kurhanach w Badenii-Wirtembergii. Wykazała także związki między innymi przedstawicielami tego ludu.

Analiza białek znajdujących się na ścianach kotłów z brązu pozwoliła ustalić, co jadano na terenie euroazjatyckich stepów 2,7 tys. lat temu.

Naukowcy przeanalizowali dane zdrowotne i finansowe ok. 2,5 mln Amerykanek i Amerykanów w wieku 65+. Na podstawie wyników podkreślają potrzebę wczesnej identyfikacji osób zagrożonych zaburzeniami pamięci.

Nasi przodkowie po opuszczeniu Afryki zaczęli wchodzić w intymne kontakty z neandertalczykami. Kiedy dokładnie? Właśnie pojawiła się odpowiedź.

Okazało się, że jest stabilną i mierzalną cechą osobowości. A zatem pomocą w diagnozowaniu i terapii problemów takich jak ADHD, uzależnienia czy zaburzenia odżywiania

Psychiatra i fizyk spotkali się z powodu problemów tego drugiego. Tak narodziła się przyjaźń – tyleż prywatna, co naukowa.

Gdy ambitne plany wydają się zbyt przytłaczające, kluczem do sukcesu może okazać się wyznaczanie sobie zadań cząstkowych