Środowisko
My, dzieci wyjątkowo chłodnej Ziemi
Nasza planeta nie lubi zimna – śnieg i lód pojawiały się na niej bardzo rzadko w ciągu ostatnich 420 mln lat. Obecny okres w dziejach globu to efekt niecodziennego splotu okoliczności, który dla nas okazał się korzystny – twierdzą naukowcy.
Andrzej Hołdys
17 lutego 2025
Człowiek
Mumie pachną drewnem i słodyczą
W tym badaniu udział wzięli nie tylko naukowcy, lecz także wyszkoleni „wąchacze” oraz elektroniczny „nos”. Wyniki okazały się zaskakujące.
Agnieszka Krzemińska
17 lutego 2025
Podkast
Podkast 124. Ewa Łabno-Falęcka: O wspólnej miłości Marii i Alberta
Co łączyło Skłodowską-Curie i Einsteina? Na czym w życiu zależało im najbardziej? Co ich różniło? O korespondencji między dwojgiem badaczy opowiada dr Ewa Łabno-Falęcka – doradczyni inwestycyjna, wykładowczyni na Politechnice Warszawskiej, założycielka i prezeska Fundacji Rozwoju Edukacji dla Przemysłu, współwydawczyni książki „Listy 1911–1932 Maria Skłodowska-Curie / Albert Einstein”.
Karol Jałochowski
14 lutego 2025
Człowiek
Poparcie dla AfD to wynik nieoczywistych zderzeń
Przed zaplanowanymi na 23 lutego 2025 r. wyborami w Niemczech, trwa dyskusja nad przyczynami rosnącej popularności skrajnie prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD). Kamyczek do ogródka dorzucili właśnie uczeni z Johann Wolfgang Goethe-Universität.
Tomasz Targański
13 lutego 2025
Człowiek
James Cook: trzy śmierci brytyjskiego żeglarza
Bohater czy złoczyńca? Ofiara czy winowajca? Kim był jeden z najsłynniejszych podróżników i dlaczego o jego zabójstwie dyskutuje się do dziś. [Artykuł także do słuchania]
Katarzyna Kostecka
13 lutego 2025
Człowiek
Cesarstwo Rzymskie: na co wskazuje karmienie piersią
Czy istnieje związek między czasem spożywania przez niemowlęta mleka matki a urbanizacją? Nowa publikacja w „PNAS Nexus” sugeruje, że tak. Skąd ta wiedza? Z zębów.
Tomasz Targański
11 lutego 2025
Człowiek
Homo rzekomo, czyli fałszywy obrazek ewolucji
Paleoantropologia, czyli nauka o pochodzeniu człowieka, usiana jest trupami poległych hipotez. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
11 lutego 2025
Polityka z dnia 11 lutego 2025
Homo rzekomo
Człowiek
Morsowanie: hartuje i odstresowuje, czy działa jak placebo
Zimnej immersji przypisuje się wiele właściwości prozdrowotnych. By sprawdzić, czy słusznie, naukowcy z University of South Australia przeprowadzili metaanalizę.
Marta Alicja Trzeciak
11 lutego 2025
Reklama
Człowiek
Kanibalizm w Jaskini Maszyckiej: demonstracja siły i kontroli
Szczątki znalezione w Ojcowskim Parku Narodowym dostarczają dowodów na to, w jaki sposób żyjący 18 tys. lat temu przedstawiciele epoki magdaleńskiej traktowali pokonanych wrogów.
Agnieszka Krzemińska
10 lutego 2025
Człowiek
Życie i szkoła nie mówią tym samym językiem
Praktyczne umiejętności arytmetyczne wykorzystywane przez dzieci w codziennym życiu nie przekładają się na zdolności oceniane w warunkach formalnej edukacji. I na odwrót.
Marta Alicja Trzeciak
5 lutego 2025
Człowiek
Gdzie biją genetyczne źródła Indoeuropejczyków
Dzięki genetykom możemy spojrzeć na tę zagadkę z nowej perspektywy. Badania opublikowane w „Nature” pokazują, jak kształtowały się geny ludu, który zdominował olbrzymią część Eurazji.
Agnieszka Krzemińska
5 lutego 2025
Człowiek
Pocieszanie przez synchronizowanie
Podczas udanych prób poprawiania czyjegoś samopoczucia aktywności mózgów rozmawiających osób zaczynają się do siebie dostrajać.
Maria Zguda
4 lutego 2025
Człowiek
Islam w Europie – nie tylko wojna, ale także fascynacja
Odnaleziony w kościele Sant'Antonio in Polesine fresk, przedstawiający muzułmański namiot, to dowód na adaptację islamskiej sztuki w chrześcijańskim rytuale.
Agnieszka Krzemińska
3 lutego 2025
Człowiek
Bolesne skurcze jelit
Ustalono, jak chorobotwórcze bakterie prowadzą do pojawienia się przykrych objawów.
(KKG)
1 lutego 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025
Bolesne skurcze jelit
Człowiek
Mowa i muzyka: jak rozróżnia je mózg
Analogią może być wysłanie listu na przykład z Nowego Jorku do Tajpej. Treść listu zawiera jego cel, ale na kopercie musi być miejsce przeznaczenia. Podobnie mimo że mowa i muzyka są pełne informacji, nasz mózg potrzebuje kilku podstawowych wskazówek, aby szybko określić, które obszary zaangażować.
Andrew Chang
1 lutego 2025
Scientific American z dnia 1 lutego 2025
Jak mózg oddziela mowę od muzyki
Człowiek
Jak polubiliśmy zimno?
Rodzaj Homo jak wszystkie ssaki naczelne wywodzi się z tropików. Tam żyli nasi przodkowie i tam wciąż mieszkają nasi krewni z rodziny hominidów – goryle, szympansy i orangutany. My jednak oswoiliśmy zimno i przystosowaliśmy się do niego na setki sposobów, a niektórzy nawet je polubili.
Andrzej Hołdys
1 lutego 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025
Jak polubiliśmy zimno?
Reklama
Człowiek
Niezdarna Lucy
Pradawni krewniacy człowieka biegali na dwóch nogach, choć wolniej niż my – sugerują symulacje komputerowe sposobu poruszania się hominida z gatunku Australopithecus afarensis, który ponad 3 mln lat temu mieszkał w Afryce Wschodniej.
(HOLD)
1 lutego 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025
Niezdarna Lucy
Człowiek
Empatia nie musi być trudniejsza niż zanurkowanie na dno oceanu
Przyjęcie cudzego punktu widzenia nie jest łatwe. Wzmocnienie empatii jako normy społecznej mogłoby zmotywować ludzi do takiego wysiłku. [Artykuł także do słuchania]
Elizabeth Svoboda
1 lutego 2025
Scientific American z dnia 1 lutego 2025
Nagroda za empatię
Człowiek
Księżyc: olbrzym istniejący tylko w naszych głowach
Iluzja ta znana jest od dawnych czasów – opisano ją pismem klinowym na glinianej tabliczce z asyryjskiego miasta Niniwa, datowanej na VII wiek p.n.e. Próby jej wyjaśnienia są równie stare, jak ona sama, a większość była nieudana. [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 lutego 2025
Scientific American z dnia 1 lutego 2025
Jak nasze oko postrzega Srebrny Glob
Człowiek
Penitencjarny interes
W cieniu amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości funkcjonuje przemysł, który zamienia ludzką wolność na zysk korporacyjny. Jakie firmy wzbogacają się na pracy więźniów?
Kamil Nadolski
1 lutego 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025
Penitencjarny interes
Człowiek
Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie
Są ulotne, ale wydają się rzeczywiste i wywierają na nas wpływ, ponieważ mózg i ciało postrzegają je jako prawdziwe. Inżynieria snów może uczynić spanie zdrowszym w bardzo szerokim ujęciu.
Michelle Carr
1 lutego 2025
Scientific American z dnia 1 lutego 2025
Świadome sny mogą poprawić jakość życia na jawie
Człowiek
Ultradźwiękowa medytacja
Stymulacja mózgu może prowadzić do stanu uważności
Lucy Tu
1 lutego 2025
Scientific American z dnia 1 lutego 2025
Ultradźwiękowa medytacja
Człowiek
Germańscy wojowie na energetykach
Zanim wzięli udział w bitwie, sięgali po łyżeczkę ziołowego dopingu.
(AK)
1 lutego 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 lutego 2025
Germańscy wojowie na energetykach
Człowiek
Owca: człowiek ją udomowił, ona go zmieniła
Kiedy i gdzie doszło do udomowienia tych zwierząt? Jaki wpływ miały na rozwój cywilizacji? Oto co mówią najnowsze badania.
Agnieszka Krzemińska
31 stycznia 2025
Reklama
Człowiek
Amazonia: Kultura Casarabe rolniczo wyprzedziła swój czas
Tropikalne lasy Amazonii przez dekady kojarzono z dziewiczą przyrodą i plemionami żyjącymi w harmonii z naturą. Kolejne odkrycia burzą ten obraz.
Agnieszka Krzemińska
30 stycznia 2025
Człowiek
Czego Polacy szukają w swoich genach – i dlaczego grozi im rozczarowanie?
„Polacy wyjątkowo chętnie mitologizują swoje pochodzenie” – opowiada paleogenetyk dr Ireneusz Stolarek.
Agnieszka Krzemińska
28 stycznia 2025
Polityka z dnia 28 stycznia 2025
Lepienie Piasta
Człowiek
Kreatyna – skarbnica energii. Czy jest bezpieczna?
Długo czekała, aż mainstream dojrzy jej potencjał. Budzi wielkie oczekiwania, ale też niemałe obawy. Kreatyna – królowa sportowych suplementów.
Marta Alicja Trzeciak
28 stycznia 2025
Polityka z dnia 28 stycznia 2025
Kreatorka mięśni
Człowiek
Mózg na zimno: Jak daleko można zajść bez mózgu?
Dlaczego pytanie „po co nam mózg?” ma znaczenie dla tych, których nie interesują uczące się pierwotniaki albo meduzy uciekające przed drapieżnikami? Dlaczego ktoś, kto zajmuje się percepcją wzrokową u ludzi, miałby w ogóle się nad tym zastanawiać? [Artykuł także do słuchania]
Mateusz Kostecki
27 stycznia 2025
Człowiek
WOŚP 2025: Nauka w wielu odsłonach
33. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy odbywający się 26 stycznia 2025 r. jest wyjątkowy pod wieloma względami. Począwszy od tego, że pierwszy raz sprzęt medyczny zakupiony przez Fundację WOŚP zostanie wymieniony na nowocześniejszy (zbiórka dedykowana jest hematologii i onkologii dziecięcej), a skończywszy na tym, że najgorętsza aukcja związana jest z nauką.
sw, pulsar
26 stycznia 2025
Człowiek
Raport: Sprawdzam, ale szanuję. Kryzys zaufania do naukowców to spora przesada
68 krajów, prawie 72 tys. respondentów, 241 autorów – wyniki zakrojonych na wielką skalę badań przeczą tezie, że społeczeństwa en masse osuwają się w denializm. Naukowcy muszą jednak być aktywniejsi.
Katarzyna Czarnecka
25 stycznia 2025
Podkast
Podkast 121. Sławomir Poloczek: Nowy Testament – między natchnieniem a herezją
Czy Biblię można analizować naukowo i podważać jej autentyczność, skoro przez Chrześcijan jest uważana za daną przez Boga? Rozmowa z dr. Sławomirem Poloczkiem, historykiem z Katedry Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, zajmującym się początkami chrześcijaństwa, badaniem tekstów biblijnych i wczesnochrześcijańskich.
Agnieszka Krzemińska
24 stycznia 2025
Człowiek
Ostatnie dźwięki orkiestry? Recenzja książki: James Kinross, „Świat mikrobiomu”
Brytyjski chirurg z Imperial College London jest w zasadzie rzetelnym i wiarygodnym korespondentem danych naukowych. W zasadzie, bo niekiedy popada w przesadną egzaltację.
Marta Alicja Trzeciak
23 stycznia 2025
Reklama
Człowiek
Przeszłość pokazuje, jak dotrwać do przyszłości
Rosnące wyzwania środowiskowe i klimatyczne sprawiają, że naukowcy coraz częściej sięgają po nowoczesne narzędzia, by zrozumieć, jak ludzkie społeczności radziły sobie kiedyś z kryzysami. Najnowsze badania przeprowadziła dr Iza Romanowska, laureatka grantu ERC.
Agnieszka Krzemińska
22 stycznia 2025
Człowiek
Wybory w drodze losowania sprawdziły się w starożytnych Atenach. Dlaczego nie spróbować dziś?
– Obywatelom wybranym losowo na urząd albo do ciała doradczego trudniej było budować zakulisowe koalicje, bo się nie znali. Przypadkowość była też narzędziem walki przeciwko grupom nacisku czy oligarchiom – opowiada profesor Josine Blok, historyczka starożytności z Uniwersytetu w Utrechcie. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Targański
21 stycznia 2025
Polityka z dnia 21 stycznia 2025
Los na głos
Człowiek
Oko za oko, ząb za ząb: zasada prawnie niedosłowna, ale uniwersalna
Badanie opublikowane na łamach „Science Advances”, jest pierwszym tego typu przedsięwzięciem. Jego celem było sprawdzenie, czy różne kultury – oddalone od siebie w czasie i przestrzeni – podobnie karały za przestępstwa okaleczenia ciała.
Tomasz Targański
20 stycznia 2025
Człowiek
Na początku było słowo. Tylko czyje? Prawdy i mity o początkach chrześcijaństwa
Czy wiadomo, kto naprawdę napisał Ewangelie? Czy prześladowania chrześcijan były tak brutalne, jak nas uczono? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
18 stycznia 2025
Polityka z dnia 18 stycznia 2025
Na początku było słowo, tylko czyje?
Człowiek
Australopitekowi przy jedzeniu było zielono
Zęby siedmiu homininów znalezione w Afryce Południowej przebadali naukowcy. I wyciągnęli wnioski na temat jadłospisu tych człowiekowatych.
Wojciech Mikołuszko
17 stycznia 2025
Człowiek
Jak miniaturowe słońca miały zakończyć neolityczną katastrofę klimatyczną
Setki płaskich kawałków łupka z rytami znaleźli archeolodzy w kompleksie Vasagård na Bornhlomie. Skatalogowano je i odkryto ich funkcję.
Agnieszka Krzemińska
16 stycznia 2025
Człowiek
Wielka Brytania nie stroni od rządów kobiet. Od epoki żelaza
Wyjątkowy system dziedziczenia ujawniły badania genetyczne przeprowadzone przez naukowców z Trinity College Dublin i archeologów z Bournemouth University w Dorset.
Agnieszka Krzemińska
15 stycznia 2025
Człowiek
TikTok dozwolony od lat trzynastu? Praktyka niebezpiecznie różna od teorii
Media społecznościowe mogą stanowić zagrożenie dla psychiki młodych użytkowników – dowodzi międzynarodowy zespół badaczy. I wraz z American Academy of Pediatrics podpowiada, jak uniknąć problemów.
Marta Alicja Trzeciak
13 stycznia 2025
Reklama
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Andrzej Szuba: Dawca oddechu z Granicznej
Dom ze słów, który zbudował, to wysoka wieża samotności, ale też głęboko empatyczny, gościnny schron, nad którym płonie niebo pytań Kanta i trzeszczą zakłady Pascala. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
12 stycznia 2025
Podkast
Podkast 119. Marcin Wilkowski: Ludzie i boty – wspólnie ocalimy historię
Czy pradawny web był bogatszy niż dzisiejszy? Co z zasobów internetu ocalać od zapomnienia? Czy historyk powinien być nostalgiczny? Rozmowa z Marcinem Wilkowskim z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW zajmującym się archiwistyką Webu i innowacjami w sektorze kultury.
Karol Jałochowski
9 stycznia 2025
Człowiek
Ołów wpływa na IQ człowieka. Już od czasów rzymskich
Stężenie ołowiu w powietrzu osiągało w czasach Pax Romana i nieco później rekordowe poziomy. Miało to swoje konsekwencje dla całej populacji.
Agnieszka Krzemińska
7 stycznia 2025
Człowiek
Pokój daje dobrobyt i stabilność, dlaczego więc ludzie wybierają wojnę
Pytanie to podjął niedawno brytyjski historyk Richard Overy w książce „Why War?” (Dlaczego wojna?). Tytuł nawiązuje do słynnej wymiany listów między Albertem Einsteinem i Zygmuntem Freudem w latach 30. XX w. [Artykuł także do słuchania]
Edwin Bendyk
7 stycznia 2025
Polityka z dnia 7 stycznia 2025
Coś ty zbroił, człowieku?
Człowiek
Wszyscy byliśmy Skandynawami, czyli genetyczne wędrówki w pierwszym tysiącleciu
Precyzyjną mapę genetycznych powiązań Europejczyków w czasie od późnej epoki żelaza po wczesne średniowiecze stworzyli brytyjscy badacze. Wykorzystali w tym celu innowacyjne narzędzie analityczne o nazwie Twigstats.
Agnieszka Krzemińska
2 stycznia 2025
Człowiek
Lucy miała swoją piętę Achillesa. A w zasadzie ścięgno
Dlaczego nasza 3,2-milionowa krewna i jej koledzy nie mogli pochwalić się imponującymi umiejętnościami biegowymi? Najnowsze badania dostarczają nowych informacji na temat ewolucji ludzkiej anatomii i kluczowych cech umożliwiających szybkie poruszanie się.
Agnieszka Krzemińska
1 stycznia 2025
Człowiek
Postęp w dziedzinie równości płci
Jaki dystans pokonaliśmy? Jaki jeszcze musimy pokonać?
Clara Moskowitz
1 stycznia 2025
Scientific American z dnia 1 stycznia 2025
Postęp w dziedzinie równości płci
Człowiek
Trudny kontakt z dawnymi przyjaciółmi
Ludzie nie garną się do odnawiania dawnych przyjaźni, lecz obie strony są zadowolone, gdy się to uda
Lara B. Aknin, Gillian M. Sandstrom
1 stycznia 2025
Scientific American z dnia 1 stycznia 2025
Trudny kontakt z dawnymi przyjaciółmi
Reklama
Człowiek
Cuchnące sacrum
Środowisko Gangesu od lat ulega degradacji. Naukowcy biją na alarm: święta rzeka Indii przypomina dziś rynsztok.
Kamil Nadolski
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Cuchnące sacrum
Człowiek
Jak działa dochód podstawowy?
Najnowsze badania pokazują, że powszechny dochód podstawowy może poprawić jakość życia
Allison Parshall
1 stycznia 2025
Scientific American z dnia 1 stycznia 2025
Jak działa dochód podstawowy?
Człowiek
Nosem i okiem – tak uczą się niemowlęta
W niedawnej publikacji na łamach „Child Development” Leleu i jego zespół potwierdzili, że percepcja twarzy przez niemowlęta jest wspomagana zapachem ciała matki – i ustalili, że wpływ zapachu maleje wraz ze wiekiem.
Simon Makin
1 stycznia 2025
Scientific American z dnia 1 stycznia 2025
Nosem i okiem
Człowiek
Współczesna kryminalistyka zaczęła się od trzech liter
Znajomość informacji zakodowanej w DNA pozwala odkryć przyczyny wielu chorób, a także dobrać leki skrojone na miarę pacjenta. Umożliwia też dokładne prześledzenie historii ewolucyjnej naszego gatunku i zbadanie różnorodności genetycznej pomiędzy ludźmi. Jest także jednym z podstawowych narzędzi w pracy śledczych.
Katarzyna Kornicka-Garbowska
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Molekularny odcisk palca
Człowiek
Zbiory neandertalczyków
W jednej z jaskiń na północy Hiszpanii znaleziono kolekcję nietypowych skamieniałości. Do czego służyły?
(HOLD)
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Zbiory neandertalczyków
Człowiek
Prezenty dla Silanu
Najstarszy znany alfabet odkryty w ruinach starożytnego miasta w Syrii.
(HOLD)
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Prezenty dla Silanu
Człowiek
Kronika ustna, czyli o czym pamiętają i informują zęby
Nie tylko kroją, siekają i miażdżą pokarm. Naukowcy potrafią z nich coraz więcej wyczytać. A może nawet wywróżyć przyszłość?
Ewa Nieckuła
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Pamięć siekaczy
Człowiek
Hipochondria: przekonania, których nie wolno lekceważyć
Silny lęk o zdrowie to w istocie choroba psychiczna, która może zniszczyć życie. Dobrą wiadomością jest to, że można ją leczyć.
Joanne Silberner
1 stycznia 2025
Scientific American z dnia 1 stycznia 2025
Nie lekceważmy hipochondrii
Reklama
Człowiek
Jak się bawić, to się bawić. Karnawałowa podróż dookoła świata
Wenecja, Teneryfa, Nowy Orlean, Trynidad i Tobago, oczywiście Rio de Janeiro – wszędzie tam oraz w wielu innych miejscach raz w roku ludzie wychodzą na ulicę, by śpiewać i tańczyć. Przebierają się, zakładają maski i bawią do białego rana. Jakimi drogami ta tradycja wędrowała po świecie?
Andrzej Hołdys
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Z karnawałem przez świat
Człowiek
Sen kobiet
Wiadomo, dlaczego śpią gorzej i jakie mogą być tego konsekwencje.
(KKG)
1 stycznia 2025
Wiedza i Życie z dnia 1 stycznia 2025
Sen kobiet
Człowiek
Kości astronautów mają mało czasu na odbudowę
Siedemnaście osób, które przebywały poza Ziemią od 4 do 7 miesięcy, przebadali naukowcy. I wskazali okres kluczowy dla regeneracji ich tkanki kostnej.
Wojciech Mikołuszko
27 grudnia 2024
Człowiek
Piwo ryżowe: cenili je już wcześni rolnicy
Fragmenty ceramiki z najstarszej warstwy osadniczej stanowiska Shangshan w prowincji Zhejiang przeanalizował zespół naukowców. I odnalazł na nich bardzo interesujące ślady.
Agnieszka Krzemińska
23 grudnia 2024
Podkast
Podkast 116. Małgorzata Kot: Tajemnica wielkiego kliknięcia
Przez setki tysięcy lat trwaliśmy w kognitywnym uśpieniu. Aż 70–40 tys. lat temu doszło do wielkiej rewolucji. Narodziła się sztuka, religia, myślenie symboliczne. O możliwych przyczynach opowiada dr hab. Małgorzata Kot z Katedry Archeologii Epoki Kamienia Wydziału Archeologii UW, badaczka ewolucji człowieka, laureatka ERC Consolidator Grant 2024.
Agnieszka Krzemińska
20 grudnia 2024
Człowiek
Dobry sąsiad ważny także dla neuronów
Czy obecność limfocytów B w mózgu wpływa na jego sprawność i funkcjonalność wyłącznie negatywnie? Sprawdzili to uczeni ze Stanford University.
Marta Alicja Trzeciak
19 grudnia 2024
Człowiek
Koło łazika marsjańskiego jak narzędzia pierwszych ludzi? Dlaczego nie
Czy pozostałości po urządzeniach wysłanych na Czerwoną Planetę to kosmiczne śmieci? A może pierwsze artefakty nowej, międzyplanetarnej epoki?
Agnieszka Krzemińska
17 grudnia 2024
Człowiek
Wybacz, Lucy! Nie ona była pramatką ludzkości. Być może nie była nawet kobietą
50 lat temu znaleziono w Afryce jej szczątki. I nawet, jeśli to, co na jej temat do tej pory uważano, nie jest prawdą, pozostaje antropologiczną celebrytką. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
17 grudnia 2024
Polityka z dnia 17 grudnia 2024
Wybacz, Lucy!
Reklama
Człowiek
Kanibalizm w Charterhouse Warren
Odkrycia archeologiczne w południowo-zachodniej Anglii pokazują wyjątkowo brutalny epizod z epoki brązu. Zemsta, a może epidemia – co go spowodowało? I czy był odosobniony?
Agnieszka Krzemińska
16 grudnia 2024
Podkast
Podkast 115. Natalia Osica: Rozbrójmy bomby semantyczne
Czy zachęcając ludzi nauki do opuszczenia wież z kości słoniowej, nie zapędziliśmy ich w kozi róg? Czy oczekując popularyzacji, nie sprowadzamy ich wyłącznie do roli objaśniczy świata? Opowiada Natalia Osica – socjolożka działająca na styku akademii, mediów i biznesu, szefowa „pro science”, ekspertka ds. komunikacji naukowej European Research Council.
Karol Jałochowski
13 grudnia 2024
Człowiek
Zabawki to źródło wiedzy o umiejętnościach dorosłych
Dlaczego wikińscy osadnicy na Grenlandii nie przetrwali w zmieniającym się klimacie, a Inuici sobie poradzili? Odpowiedzi – częściowej – może udzielić nietypowa analiza.
Tomasz Targański
13 grudnia 2024
Człowiek
Łowcy-zbieracze pokazują, co znaczy równość
Z kolejnych badań wynika, że te społeczności mogły być o wiele bardziej egalitarne i fizycznie wszechstronne, niż mówią współczesne stereotypy.
Agnieszka Krzemińska
12 grudnia 2024
Człowiek
Kultura trypolska: o życiu i śmierci siedmiorga mieszkańców Koseniwki
Jakie informacje przynoszą badania ciał znalezionych w spalonej chacie sprzed 5,7 tys. lat we wsi w Ukrainie?
Agnieszka Krzemińska
11 grudnia 2024
Człowiek
Podróżować, podróżować jest bosko? Dla planety raczej nie
Coraz więcej mieszkańców globu ma zdanie takie jak wyrażone w piosence Maanamu. Wsiadamy więc masowo do samolotów czy samochodów. I nie myślimy o konsekwencjach. A te są bardzo niekorzystne.
Andrzej Hołdys
10 grudnia 2024
Człowiek
„Nie mów mi, co robić!”, czyli współczesna postać anarchizmu według Jamesa C. Scotta
Jak nie być rządzonym? Zmarły w tym roku politolog, antropolog i anarchistyczny myśliciel James C. Scott wyjaśniał to w sposób nowatorski i inspirujący. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Targański
10 grudnia 2024
Polityka z dnia 10 grudnia 2024
Daleko od państwa
Człowiek
Amatorzy poszukiwania skarbów, czyli detektoryści, mają głos
Amatorzy także powinni mieć możliwość poszukiwania zabytków, a państwo powinno wykorzystać ich potencjał – przekonuje jeden z detektorystów w reakcji na tekst Agnieszki Krzemińskiej „Poszukiwacze skarbów: zmora archeologów. To jak grzybobranie z wykrywaczem metalu”.
Aleksander Przybylski
10 grudnia 2024
Polityka z dnia 10 grudnia 2024
Na tropie marcowych grzybiarzy
Reklama
Podkast
Podkast 114. Jerzy Rohoziński: Gruzini stworzyli własną cywilizację
Zgłębianie kultury gruzińskiej jej prawdziwą ucztą duchową. Nie pozwólmy Europie odwrócić się do niej plecami. To najgorsze, co może ją spotkać, przekonuje Jerzy Rohoziński, doktor nauk humanistycznych, historyk, antropolog kultury, adiunkt w Ośrodku Badań nad Totalitaryzmami, autor m.in. książek jak „Początki państw. Gruzja“ i „Najpiękniejszy klejnot w carskiej koronie. Gruzja pod panowaniem rosyjskim 1801–1917“. Zajmował się też współpracą rozwojową, naukową i kulturalną w Ambasadzie RP w Gruzji.
Karol Jałochowski
5 grudnia 2024
Człowiek
Echa i malowidła naskalne, czyli neolityczna rzeczywistość wirtualna
Fińscy uczeni dowodzą, że wybór miejsc, gdzie powstawały prehistoryczne malowidła naskalne, miał związek z nie tylko ze zmysłem wzroku.
Tomasz Targański
5 grudnia 2024
Człowiek
Edwin Bendyk nominowany do Nagrody Grand Press Digital and Technology
Szef Fundacji im. Stefana Batorego i nasz redakcyjny kolega otrzymał nominację „za wieloletnią pracę na rzecz budowania jedności kultury, technologii i rozumu”.
pulsar
5 grudnia 2024
Człowiek
Kultura Clovis: pogromcy mamutów
Czym żywili się 13 tys. lat temu ludzie w Ameryce Północnej? Nowe badania potwierdzają jedną z hipotez.
Wojciech Mikołuszko
4 grudnia 2024
Człowiek
Plejstoceńskie homininy szły noga w nogę
Naukowcy odkryli ślady, które świadczą o obecności w tym samym czasie i regionie dwóch różnych człowiekowatych. To pierwsze takie odkrycie dziejach nauki.
Wojciech Mikołuszko
4 grudnia 2024
Człowiek
Dlaczego uzależniamy się od scrollowania? Media społecznościowe wykorzystują wyniki badań neurologicznych
Przeglądanie mediów społecznościowych, niewinna z pozoru czynność, może zmieniać fizjologię i anatomię mózgu. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
3 grudnia 2024
Polityka z dnia 3 grudnia 2024
Kciukiem po nerwach
Człowiek
Wielkogłowy hominin z Chin każe zmienić historię ewolucji człowieka?
Homo juluensis można uznać za nową gałąź ludzkiego drzewa genealogicznego. Albo za jedną z wielu hybryd zamieszkujących Azję Wschodnią. Spór na ten temat jeszcze się nie zakończył.
Agnieszka Krzemińska
3 grudnia 2024
Człowiek
Pierwsi rolnicy: ruchliwi i egalitarni
Dane genetyczne 250 przedstawicieli kultury ceramiki wstęgowej rytej przeanalizował międzynarodowy zespół badaczy. Dzięki temu teraz wiadomo więcej na temat struktury społecznej tej ludności.
Agnieszka Krzemińska
2 grudnia 2024
Reklama
Człowiek
Dżuma Justyniana nie taka straszna. Czy na pewno?
Niezaprzeczalnym plusem badania naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego i University of Oxford jest zakwestionowanie jednostronnego obrazu, zgodnie z którym Bizancjum w połowie VI w. było państwem na skraju upadku. Są jednak i minusy.
Tomasz Targański
2 grudnia 2024
Człowiek
50 lat Lucy
Pół wieku po odkryciu ta ikona paleoantropologii pozostaje kluczowa dla naszego rozumienia ewolucji człowieka
Donald C. Johanson, Yohannes Haile-Selassie
1 grudnia 2024
Scientific American z dnia 1 grudnia 2024
50 lat Lucy
Człowiek
Kosmici z gry są pomocni przy dysleksji
Wydaje się, że niszczenie wirtualnych ludzików nie ma związku z rozróżnianiem słów. Wcześniejsze badania wykazały jednak, że komputerowe gry akcji, których opanowanie wymaga szybkich reakcji kognitywnych i motorycznych, aktywują części mózgu kontrolujące uwagę.
Riis Williams
1 grudnia 2024
Scientific American z dnia 1 grudnia 2024
Korzyści z gier
Człowiek
Nagie paragrafy
Z roku na rok rośnie liczba zwolenników naturyzmu i publicznej nagości. Nie wszystkim się to podoba, a dyskusja o granicach wolności osobistej trwa od lat.
Kamil Nadolski
1 grudnia 2024
Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2024
Nagie paragrafy
Człowiek
Kiedy wyprostowaliśmy nogi?
Nasi praprzodkowie bardzo długo nie mogli się zdecydować, jak mają się poruszać.
(HOLD)
1 grudnia 2024
Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2024
Kiedy wyprostowaliśmy nogi?
Człowiek
System wartości to kwestia sezonowa
W badaniu przeanalizowano ponad 230 tys. ankiet prowadzonych online w ciągu dekady wśród obywateli USA, a także mniejszych grup z Kanady i Australii. Pytania oparto na ustalonych przez socjologów podstawach badania ludzkich ocen dobra i zła.
Anvita Patwardhan
1 grudnia 2024
Scientific American z dnia 1 grudnia 2024
Sezonowa moralność
Człowiek
Przegląd gier planszowych i karcianych
W co się bawić?
Olga Orzyłowska-Śliwińska
1 grudnia 2024
Wiedza i Życie z dnia 1 grudnia 2024
Przegląd gier planszowych i karcianych
Człowiek
Jak igły z oczkiem ujawniły umiejętności paleolitycznych Indian
Dzięki tym przedmiotom 12,9 tys. lat temu mieszkańcy Wyoming nosili dopasowane ubrania. Odkryto, z czego je produkowali.
Agnieszka Krzemińska
28 listopada 2024
Reklama
Człowiek
Pismo alfabetyczne jest starsze o 500 lat? Za wcześnie na odpowiedź
Cztery gliniane cylindry sprzed 4400 lat zostały znalezione w grobowcu w Tell Umm-el Marra w Syrii. Umieszczone na nich symbole z pewnością są informacją. Nie wiadomo jednak jakiej wagi.
Agnieszka Krzemińska
27 listopada 2024
Człowiek
Kamila Łabno-Hajduk, laureatka tegorocznej Nagrody Naukowej POLITYKI: Herstoria? To się pisze!
O kobietach, które w historii zagubiły się między mężczyznami, opowiada dr Kamila Łabno-Hajduk, laureatka tegorocznej Nagrody Naukowej POLITYKI w kategorii Nauki humanistyczne.
Katarzyna Czarnecka
26 listopada 2024
Polityka z dnia 26 listopada 2024
Herstoria? To się pisze!
Człowiek
Energetyki to nie tylko kofeina i cukier. Guaranę, witaminy czy żeń-szeń też można przedawkować
Doniesienia o umiarkowanej szkodliwości energetyków bywają grubo przesadzone. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
26 listopada 2024
Polityka z dnia 26 listopada 2024
Energia potencjalna
Człowiek
Kopernik, Galileusz, Kepler: geniusz nie pochodzi z próżni
Ze względu na ogromny zakres materiału prześledzenie ewolucji wiedzy naukowej na dużą skalę jest niezwykle trudne. Autorzy opublikowanego w „Science Advances” poradzili sobie z tym wyzwaniem dzięki sztucznej inteligencji.
Tomasz Targański
26 listopada 2024
Człowiek
Neandertalczycy: mistrzowie ognia i innowacji
Pierwsi Europejczycy nieźle radzili sobie w trudnym środowisku plejstocenu – dowodzą nowe odkrycia z jaskini Vanguard na Gibraltarze.
Agnieszka Krzemińska
25 listopada 2024
Człowiek
Bierzcie i programujcie w tym wszyscy. Zmarł Thomas E. Kurtz
Był współtwórcą języka BASIC. To dzięki niemu komputery stały się dostępne dla wszystkich.
pulsar
19 listopada 2024
Człowiek
Koło się kręciło już 12 tys. lat temu?
Wymyślano je wiele razy, a ruch obrotowy wykorzystywano na różne sposoby. Pojawił się pomysł, że pierwsze były prząśniczki i ich wrzeciona.
Agnieszka Krzemińska
13 listopada 2024
Człowiek
Pracownik czyta, firma zyskuje?
Może istnieć taki związek – sugerują badacze w „Royal Society Open Science”.
Tomasz Targański
12 listopada 2024
Reklama
Podkast
Podkast 110. Natalia Letki: Taka moralność, jakie państwo
Niechęć do obcych nie jest bezwarunkowa, a zróżnicowanie etniczne niekoniecznie obniża spójność społeczną. O tym, jak codzienne intuicje i narracje rządów mijają się z realnymi przekonaniami społeczeństw, mówi dr hab. Natalia Letki, socjolożka i politolożka z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, badaczka zjawisk związanych z kapitałem i zaufaniem społecznym.
Karol Jałochowski
8 listopada 2024
Człowiek
Rodzina z Pompei: fakt czy romantyczne wyobrażenie
Trzy ciała znalezione w „Domu Złotej Bransolety” uznano za matkę i ojca, próbujących w trakcie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. ochronić swoje dziecko. Co wykazały analizy ich DNA?
Agnieszka Krzemińska
7 listopada 2024
Człowiek
Mieszkańcy osady w Gönnersdorf byli zmyślnymi rybakami
Potwierdzają to delikatne grawerunki odkryte właśnie na znalezionych na Renem 60 lat temu kawałkach łupku.
Agnieszka Krzemińska
6 listopada 2024
Człowiek
Klub 27: dlaczego popkulturowy mit już właściwie mitem nie jest
Trzy lata przed trzydziestką ryzyko utraty życia jest w przypadku muzyków największe. Z tym utrwalonym – mimo braku naukowych dowodów – przekonaniem zmierzyli się właśnie socjologowie.
Katarzyna Czarnecka
6 listopada 2024
1
2
...
16
następna »
Reklama
Reklama