Reklama
Reklama
Środowisko
Pytanie o zimowanie, czyli co w genetycznym zanadrzu ma wiechlina roczna
Poa annua dobrze sobie radzi w różnych warunkach pogodowych, także na Antarktydzie. Czy to oznacza, że stworzyła podgatunek dostosowany do krótkiego lata polarnego? Odpowiedzi udzielili badacze z Uniwersytetu Warszawskiego. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
3 listopada 2025
Struktura
Sweterek sprzed lat, sukienka z banana, rosnące spodnie. Oto moda przyszłości
Coraz szybsze upowszechnianie się zrównoważonych praktyk w modzie sprawia, że ubieranie się znów staje się przyjemnością. Także dla planety. [Artykuł także do słuchania]
Jessica Hullinger
1 listopada 2025
Zdrowie
Biologie fantastyczne. „1670”: kronika wypadków częściowo śmiertelnych
Drugi sezon serialu ma wciąż styl mockumentu, czerpiącego całymi garściami z satyry i parodii, jednak romansuje coraz bardziej z czarną komedią oraz z body horrorem. Przyjrzyjmy mu się klinicznie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
31 października 2025
Człowiek
Stonehenge: krąg wiedzy i początków zrozumienia
Jedna z najbardziej tajemniczych budowli i duma brytyjskiej cywilizacji po raz kolejny staje się przedmiotem sporu o to, czym jest. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 listopada 2025
Technologia
Sztuczna inteligencja na konferencji naukowej budzi odczucia mieszane
Eksperymentalne wydarzenie Agents4Science 2025 złamało tradycyjne zasady. A jego wyniki dały do myślenia, pokazując zarówno potencjał, jak i poważne ograniczenia „naukowców AI”.
Marcin Rotkiewicz
29 października 2025
Człowiek
Paul Ham: Żyjmy dla dobra tego świata, a nie dla rojeń o przyszłym
Jak i kiedy człowiek wymyślił duszę i co mu z niej dzisiaj zostało, opowiada australijski historyk Paul Ham, autor książki „Dusza. Historia ludzkiego umysłu”. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
28 października 2025
Reklama
Człowiek
Wymiary przestrzeni. Korek – dżdżownica ze szklanych tygrysów
W korku wbrew pozorom nie chodzi o płynną jazdę, lecz o motywację do płynnej jazdy. Problem w tym, że człowiek musi przestać zdawać się na ewolucyjne schematy. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Skrzypek
27 października 2025
Struktura
Biologie fantastyczne. „Życie Chucka”, czyli jak to jest umierać
Co nauka wie na temat procesów zachodzących w gasnącym mózgu? Uwaga: spojlery dosłownie od pierwszego zdania! [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
26 października 2025
Człowiek
Taylor Swift mówi zmiennie. A naukowcy analizują
Wywiadom gwiazdy z trzech okresów kariery przyjrzeli się fonetycy z University of Minnesota. Do jakich wniosków doszli, jeśli chodzi o akcent i ton? [Artykuł także do słuchania]
Monika Konert-Panek
25 października 2025
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Peter Gizzi: Poeta nie do ujarzmienia
Wersy z „Żarliwej elegii” są porażająco głodne sensu i są przez to niebezpieczne. Jest w nich patos głodu. Gonią z wielką prędkością po kartce, atakują z boku i z góry. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
23 października 2025
Człowiek
Michael Morris: Instynkty plemienne to nie usterki systemu
Wbrew temu, co sądzą niektórzy, nie jesteśmy Homo economicus, ale – czy chcemy, czy nie – Homo tributus, a racjonalność nie jest naszą mocną stroną – mówi amerykański psycholog kulturowy, prof. Michael Morris. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Targański
21 października 2025
Człowiek
Oko nie tylko na oko. O spojrzeniach ludzi i innych naczelnych
Czy na tle innych ssaków w ludzkim spojrzeniu jest coś wyjątkowego? Odpowiadają dr hab. Dariusz Danel, dr hab. Sławomir Wacewicz i dr Juan Olvido Perea-García, badacze ewolucyjnej roli wyglądu oczu. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
21 października 2025
Reklama
Kosmos
Co wyprawia czarna dziura po sąsiedzku
Gwiazdy hiperprędkie mogą pochodzić od molocha rezydującego w pobliskiej galaktyce. [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 października 2025
Człowiek
Jogurt z mrowiska, miso z orbity. Naukowcy kombinują z kiszonkami
Fermentacja to najstarsza biotechnologia ludzkości. Właśnie przeżywa swoje drugie życie. Także dzięki pomysłowości badaczy. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
18 października 2025
Człowiek
„Patrz i słuchaj”. Co dzięki chodzeniu po śladach Jane Goodall dziś wiemy o małpach
„Gdy spojrzysz w oczy szympansa, wiesz, że patrzysz w myślący umysł” – powiedziała kiedyś Jane Goodall. Niedawno zmarła badaczka i aktywistka wyprzedziła swoją epokę. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
14 października 2025
Kosmos
USA i Rosja: szorstka kosmiczna przyjaźń
Rywalizacja między tymi dwoma krajami w kosmosie to gra o sumie niezerowej. Z jednej strony każde mocarstwo stawia na siebie, z drugiej – musi godzić się na współpracę, bo sieć wzajemnych zależności sięga zbyt daleko. I żadne sankcje tego nie zmieniły. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 października 2025
Człowiek
Zakażenie drogą ustną. Jak plotki ze szlaków pocztowych umościły się w internecie
Rozprzestrzenianie się nieprawdziwych informacji jak chorób zakaźnych nie jest wyłącznie chwytliwą metaforą. Negatywne skutki też są podobne. I kiedyś, i współcześnie. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
7 października 2025
Środowisko
Marta Szulkin: Giną ludzie, a my o wróblach? Tak, przecież jesteśmy częścią przyrody także w czasie wojny
Religia, polityka i wojna – to czynniki, które rzadko uwzględnia się w badaniach przyrody. O opublikowanej w „Nature Cities” analizie, która wypełnia tę lukę, mówi jej współautorka prof. Marta Szulkin z Uniwersytetu Warszawskiego. [Artykuł także do słuchania]
Katarzyna Czarnecka
7 października 2025
Reklama
Człowiek
Naród to wspólnota ludzi złączonych przez „ziemię i krew”? Rzeczywistość nie jest taka prosta.
Od cmentarzysk Awarów po fenickie kolonie i neandertalskie jaskinie – archeogenetyka burzy proste wyobrażenia o tym, czym są narody, etnosy i tożsamości. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
7 października 2025
Człowiek
Kto zasłużył na słuszny wzrost i czy wyżej się już nie da
Od ponad wieku coraz dłużej żyjemy, kolejne pokolenia są coraz wyższe. Tyle że dynamika tych zmian bardzo w ostatnim czasie zwolniła. Czy już dotarliśmy do górnej granicy naszych możliwości biologicznych? [Artykuł także do słuchania]
Ewa Nieckuła
1 października 2025
Środowisko
Pulsar patronuje. Panda wielka: żarłoczna dyplomatka
Dziś to zwierzę jest bez wątpienia jednym z najważniejszych na świecie – zarówno z perspektywy biologicznej, jak i kulturowej czy politycznej. Mówi Piotr Parzymies, autor książki „Historia pandy wielkiej, czyli z bambusowego lasu na dyplomatyczne salony”. [Artykuł także do słuchania]
Olga Orzyłowska-Śliwińska
1 października 2025
Człowiek
Zwróciła małpom godność. Zmarła Jane Goodall
Jej kilkudziesięcioletnia praca badawcza oraz aktywistyczna doprowadziła do przeformatowania etologii i odwrócenia perspektywy naukowej o 180 stopni. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
2 października 2025
Człowiek
Sokrates. Jaki był, co by dziś powiedział i czy w ogóle chciałby z nami rozmawiać
Platon porównuje go do gza kąsającego wielkiego konia, jakim są Ateny – filozofia ma bowiem wprawiać w niepokój, burząc stereotypowe wyobrażenia o świecie i ludziach. A to może być bolesne i irytujące – mówi biograf starożytnego uczonego prof. Krzysztof Łapiński. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
5 października 2025
Kosmos
Patrz w górę. Stamtąd lecą śmieci
Na niskiej orbicie okołoziemskiej znajdują się setki milionów obiektów. Każdy może się okazać większym lub mniejszym problemem. [Artykuł także do słuchania]
Olaf Szewczyk
30 września 2025
Środowisko
Nie ma dobrego seksu – nie ma płodności. A nauka długo unikała tematu żeńskiego orgazmu
Skrótowy opis behawioru seksualnego samic pojawiał się najwyżej na końcu artykułów badaczy – raczej jako ciekawostka, dodatek do „prawdziwej” nauki, czyli tej sprowadzającej żeński rozród do sumy potomstwa urodzonego, wykarmionego i wypuszczonego w świat. To się zmienia. Powoli. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
30 września 2025
Środowisko
180 lat „Scientific American”. Człowieka wynoszenie i przywracanie, czyli raportu specjalnego cz. 7. i ostatnia
Być może nie jesteśmy tak wyjątkowi, jak nam się wydawało. Ale nie ma powodu, by czuć się zdegradowanym. Jest coś niezwykłego w odkrywaniu wspólnej nici łączącej muchołówkę i fretkę, pszczołę i człowieka. [Artykuł także do słuchania]
Kate Wong
1 października 2025
Kosmos
Jak Juno sobie poradziła z zawodnikiem wagi ciężkiej w Układzie Słonecznym
We wrześniu 2025 roku przedłużona misja sondy kosmicznej Juno dobiegnie końca. A jeśli nawet może zostać przedłużona, to statek kosmiczny nie będzie przecież działać wiecznie. W końcu sonda zanurkuje w burzliwe niebo Jowisza, co będzie oznaczało jej śmierć. Niezależnie od tego, kiedy to nastąpi, dziedzictwo sondy jest bezsporne. [Artykuł także do słuchania]
Robin George Andrews
1 października 2025
Kosmos
180 lat „Scientific American”. Marsjan oczekiwanie i określanie, czyli raportu specjalnego cz. 6.
Poszukiwania wysoko rozwiniętych form życia poza Ziemią prowadzone są nieustannie, jakkolwiek motywacje radykalnie się zmieniły. [Artykuł także do słuchania]
Sarah Scoles
1 października 2025
Środowisko
Tam, gdzie o przyrodę dba się specyficznie
Nie wszędzie osoby administrujące ochroną dzikich zwierząt kierują się restrykcyjnymi zasadami. Do niektórych parków narodowych celowo wprowadzono zwierzęta z zupełnie innych regionów świata, inne tylko z nazwy należą do całego narodu, bo w gruncie rzeczy w całości lub częściowo znajdują się w rękach prywatnych. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 października 2025
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Genetyczne śpiewanie i dyrygowanie, czyli raportu specjalnego cz. 5.
DNA to stara historia, historia z XX wieku. Zna tylko jedną śpiewkę. Ma tylko jedną funkcję, jaką jest przechowywanie informacji biologicznych, i radzi z nią sobie wybitnie dobrze. Ale jest bierny – nie może nic zdziałać bez swoich dzieci, RNA i białek. [Artykuł także do słuchania]
Philip Ball
1 października 2025
Struktura
Złamany „Van Gogh”, czyli szaleństwo w muzeum
Placówki, w których prezentuje się dzieła sztuki, dysponują narzędziami ochrony, jakich nigdy w historii nie miały, ale wykorzystują je nie do walki ze złodziejami. Większe problemy sprawiają niektórzy zwiedzający. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 października 2025
Kosmos
180 lat „Scientific American”. Wszechświata spowalnianie i przyspieszanie, czyli raportu specjalnego cz. 4.
Czy kosmologia stoi u progu kolejnego przewrotu? Kolejnej rewolucji? Jeśli historia ma służyć za przewodnik, odpowiedź brzmi: jest to możliwe. [Artykuł także do słuchania]
Richard Panek
1 października 2025
Technologia
180 lat „Scientific American”. Plastiku uwielbienie i odrzucenie, czyli raportu specjalnego cz. 3.
Artykuły i reklamy z wczesnego okresu przemysłu tworzyw sztucznych przedstawiały je jako materiały zmniejszające presję na zasoby naturalne. Teraz wiemy, dokąd ta historia zmierza. [Artykuł także do słuchania]
Jen Schwartz
1 października 2025
Człowiek
Całun Turyński: cud czy oszustwo? Ten spór się nie skończy
Od wielu dekad niektórzy naukowcy próbują uwiarygadniać legendę Całunu Turyńskiego, inni chcą poznać jego prawdziwą historię. Ostatnio jedni i drudzy wykorzystują w tym celu – jakżeby inaczej – sztuczną inteligencję. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
23 września 2025
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Neuronów zamieranie i odżywanie, czyli raportu specjalnego cz. 2.
Próby zszywania uszkodzonych zakończeń neuronów w obwodowym układzie nerwowym sięgają VII wieku. Dopiero jednak pod koniec XIX wieku naukowcy zaczęli rozumieć, jak dokładnie przebiega regeneracja nerwów. [Artykuł także do słuchania]
Diana Kwon
1 października 2025
Środowisko
„Wędrówki z dinozaurami” po 25 latach – suplement: Bliskie spotkanie z królem Tyranozaurem, a konkretnie z królową
T. rex to celebryta wśród dinozaurów, ale do 1990 r. wiedzieliśmy o nim niewiele. Prawdziwe poznawanie tego gigantycznego drapieżcy zaczęło się od przypadkowego odkrycia na pustkowiach amerykańskiego Środkowego Zachodu. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
23 września 2025
Środowisko
„Wędrówki z dinozaurami” po 25 latach: barwne kolosy i cierpliwi detektywi
Kulisy pracy nad drugą odsłoną legendarnego serialu odkrywają producentka i paleoartystka Jay Balamurugan oraz dr Nizar Ibrahim, paleontolog i jeden z głównych konsultantów naukowych tej produkcji. [Artykuł także do słuchania]
Jolanta Iwańczuk
22 września 2025
Człowiek
180 lat „Scientific American”. Naukowe przewroty i fikołki, czyli raportu specjalnego cz. 1.
Istnieją okresy „normalnej nauki”, w których badacze dzielą wspólny konsens – czyli paradygmat – dotyczący funkcjonowania natury. Potem jednak nowa teoria czy eksperyment burzy ten paradygmat. Zwolennicy starego poglądu bronią się zaciekle, lecz ostatecznie ich idee zostają odrzucone. Z odwrócenia rodzi się nowy paradygmat, który prędzej czy później również zostaje obalony. Czy to na pewno tak działa? [Artykuł także do słuchania]
Charles C. Mann
1 października 2025
Środowisko
Powodzie: inżynierowie pobierają korepetycje u natury
Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych zachowuje się w nietypowy dla siebie sposób, a mianowicie współpracuje z przyrodą, zamiast ją niszczyć, jak to czynił przez dekady. Czy ten trend zwycięży? [Artykuł także do słuchania]
Erica Gies
1 września 2025
Człowiek
Podłość i medycyna. Historia Josepha Merricka
Epoka wiktoriańska, choć słynęła z postępu technologicznego i naukowego, była czasem niezwykłej hipokryzji i społecznej brutalności. Osobliwości cielesne nie wzbudzały współczucia, lecz ciekawość, najlepiej biletowaną. W takich czasach żył mężczyzna znany jako człowiek-słoń. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 września 2025
Kosmos
HOPS – i już wiadomo, jak życie rozpoczynają planety
Dzięki teleskopowi Jamesa Webba pierwszy raz udało się uchwycić narodziny krzemowych kryształów w dysku wokół młodej gwiazdy – moment, który zapowiada powstawanie globów. [Artykuł także do słuchania]
Łukasz Tychoniec
16 września 2025
Człowiek
„Kolejka górska niemal wymykająca się spod kontroli”. Czy rzeczywiście można tak opisać nastoletni mózg?
Jako nastolatka obserwowałam, słuchałam, zadawałam pytania i starałam się zrozumieć wszystkie złożone przekazy kulturowe i emocjonalne, które do mnie docierały. Kim właściwie jesteśmy, my ludzie, kim jestem ja? Teraz, 35 lat później, wciąż nurtują mnie te pytania, a ponadto to, jak nastolatki starają się zrozumieć, czego są świadkami i co przeżywają. [Artykuł także do słuchania]
Mary Helen Immordino-Yang
1 września 2025
Środowisko
Szczęście pechowców. O szpitalach dla żółwi morskich
Jest ich na świecie osiemdziesiąt dziewięć. Próbuje się w nich leczyć te gady, co często oznacza operacyjne usunięcie na przykład torby foliowej z żołądka, niekiedy amputację kończyny. Rehabilitacja trwa do pół roku, a czasami dłużej, później zwierzę wraca do dawnego życia. [Artykuł także do słuchania]
Ewa Nieckuła
1 września 2025
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Olga Tokarczuk: umysł encyklopedyczny
Tak sobie gadaliśmy, w trosce, ale też uldze, że może jednak warto publicznie upominać się o naukę. Bo odwrót od zobiektywizowanej wiedzy, ku plemiennym zabobonom chyba jest paradygmatyczny dla naszej współczesności. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
11 września 2025
Człowiek
Z notatnika neandertalczyka. Co chcieli zapamiętać? Tych 17 kresek to zagadka dla nauki
Przodkowie dzisiejszych ludzi utrwalali i przekazywali informacje długo przed powstaniem pisma. Co chcieli zapamiętać? Co przekazać potomnym? Co odczytujemy dzisiaj? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
9 września 2025
Środowisko
Pszczoły: jak toczy się bój ze śmiercionośnymi roztoczami
Naukowcy ścigają się z czasem, by powstrzymać pasożyta, który może zdziesiątkować owady zapylające i zagrozić uprawom ponad 130 gatunków roślin. [Artykuł także do słuchania]
Hannah Nordhaus
1 września 2025
Środowisko
Ryś: ostrowidz z niejasnymi widokami na przyszłość
Jest trzecim największym po niedźwiedziu i wilku polskim drapieżnikiem i najpotężniejszym z europejskich kotów. Gdyby nie ciągłe sztuczne i naturalne zasilanie polskiej populacji osobnikami z Białorusi, Litwy czy Słowacji, to w naszym kraju by wymarł. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 września 2025
Kosmos
Zaćmienie na życzenie. Niezwykła misja Europejskej Agencji Kosmicznej
Od pół roku wokół Ziemi krąży Proba 3 – pierwsza tak zaawansowana misja złożona z dwóch satelitów. Sama wywołuje zaćmienia Słońca i sama je analizuje. [Artykuł także do słuchania]
Przemek Berg
6 września 2025
Technologia
Tam, gdzie domy się zielenią. O biobudownictwie
Miasta przyszłości nie będą już utrapieniem dla środowiska, ale wtopią się w nie niczym żywe istoty. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 września 2025
Człowiek
Gęsia skórka, zwężone źrenice, spowolnione tętno. Muzyka to nie tylko doznania artystyczne.
Pomiary, które oceniają wpływ muzyki na umysł i ciało człowieka, są może odarte z romantyzmu, ale za to bardzo przydatne naukowo. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
2 września 2025
Technologia
„Twój chirurg będzie robotem”. Kiedy i na jakich zasadach to się stanie?
Przyszłość na salach operacyjnych może należeć do uniwersalnych modeli AI, tak zwanych wizualno-językowo-działaniowych. Wdrożenie tak zaawansowanych systemów do praktyki klinicznej to jednak wyzwanie nie tylko technologiczne, lecz również regulacyjne i etyczne. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
2 września 2025
Człowiek
Ekspansja rolnictwa w Europie. Nie słowem, nie ogniem a liczbą
Archeolodzy od dekad spierają się, jak naprawdę doszło na naszym kontynencie do zmiany stylu życia z łowiecko-zbierackiego na rolniczy. Czy była to spokojna wymiana idei – czyli cultural diffusion – czy raczej ludzi na kolejnych terytoriach (demic diffusion)? Odpowiedź przynoszą nowe badania. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 września 2025
Zdrowie
Baxdrostat: więcej niż kolejny lek na nadciśnienie
Być może mamy właśnie do czynienia z przełomem w walce z chorobą, która dotyka miliardy ludzi na świecie. [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
1 września 2025
Zdrowie
Płuca uczniów domagają się zmian
Po wakacjach dzieci wrócą do dusznych klas, gdzie powietrze częściej szkodzi, niż pomaga. Jeśli w sierpniu o tym nie pomyślimy, we wrześniu będzie już za późno: zaczną się infekcje, bóle głowy, nasilenie rozmaitych chorób układu oddechowego. [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
1 sierpnia 2025
Struktura
Witraże: światło zamiast słów
Nie są obrazami, choć opowiadają historie. Nie są rzeźbami, choć tworzą przestrzeń. Witraże to jedyna sztuka, w której poświata staje się bohaterem niosącym opowieść, emocję, a czasem tylko kolorową ciszę. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 sierpnia 2025
Człowiek
Nasi przodkowie zmienili dietę i zęby. Sęk w kolejności
Co było pierwsze: zmiana w ciele czy modyfikacja zachowania? Oto jedno z najciekawszych pytań, jakie zadają sobie paleoantropolodzy. Badacze z Dartmouth College właśnie znaleźli odpowiedź. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 sierpnia 2025
Człowiek
Jan Kosiński: Naukowcy ryzykują intelektualne lenistwo
Ludzka kreatywność, zwłaszcza wspomagana przez AI, wciąż wygrywa, choć po raz pierwszy w historii ma realną konkurencję – mówi dr Jan Kosiński z Europejskiego Laboratorium Biologii Molekularnej (EMBL). [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
29 lipca 2025
Środowisko
Zapora w Nowej Kachowce: życie po ekobójstwie
Wysadzenie zapory w Nowej Kachowce wywołało najpoważniejszą katastrofę środowiskową nowożytnej Europy. I uruchomiło wielki przyrodniczy eksperyment. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
29 lipca 2025
Kosmos
Zajrzeć w kosmiczne wieki ciemne i poznać kosmiczny świt
Eksperymenty prowadzone za pomocą teleskopów nowej generacji mogą sięgnąć do najwcześniejszych epok historii Wszechświata. Dzięki temu dowiemy się, dlaczego wygląda on dziś tak, a nie inaczej, i jak do tego doszło. [Artykuł także do słuchania]
Rebecca Boyle
1 lipca 2025
Człowiek
Łukasz Kaczmarek: Co zrobić, żeby poczuć zadowolenie z życia? Cokolwiek
W przypadku tak zwanego optymalnego doświadczenia, znanego szerzej jako flow, ludzie są tak zaangażowani w działanie i tak skoncentrowani na tym, co robią, że zapominają o sobie i o całym świecie - mówi prof. Łukasz Kaczmarek, psycholog z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista od pozytywnych emocji. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
22 lipca 2025
Człowiek
Jak badać szczątki z masowych grobów? Polska ma metodę. „To forma cichej sprawiedliwości”
Jeszcze niedawno identyfikacja ofiar z masowych grobów była grą przypadku. Dziś to wyrafinowana operacja naukowa. Ale precyzja ma swoją cenę. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
22 lipca 2025
Technologia
Ogłupianie na śniadanie. Przypadek ChatDżipiti.
Czy amerykańscy badacze rzeczywiście dowiedli, że ten konkretny duży model językowy niszczy mózg? Na tym wdzięcznym przykładzie podpowiadamy, jak odsiewać pseudonaukowe mity od faktów. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
22 lipca 2025
Struktura
Moja, twoja, nasza. O konfliktach wokół rzek transgranicznych
Zmiana klimatu może sprawić, że w niektórych regionach spory o wodę, z którymi już mamy do czynienia, staną się jeszcze ostrzejsze i mogą przeradzać w wojny. Na razie są jednak przykłady na to, że rozsądek może wygrać z emocjami. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
21 lipca 2025
Człowiek
Neandertalczycy: rodzinne przepisy i multitool z kości lwa
Nasi dawni kuzyni nie tylko oprawiali mięso i tworzyli narzędzia. Robili to w sposób przemyślany i zakorzeniony w lokalnych tradycjach. Dowodzą tego odkrycia z Izraela i Belgii. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
17 lipca 2025
Środowisko
Dwaj ludzie z piłą usłyszeli wyroki
Daniel Graham i Adam Carruthers zostali skazani przez sąd w Newcastle na 4 lata i 3 miesiące pozbawienia wolności za usunięcie jawora i uszkodzenie biegnącego tuż obok rzymskiego Muru Hadriana. Głośniejszego procesu o wycinkę drzewa raczej jednak szybko nie będzie. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
16 lipca 2025
Środowisko
Czy palma jest drzewem? A bambus? Tego się nie dowiesz z podręcznika do przyrody
O tym, że Północ i Południe różnią się pod wieloma względami społeczno-gospodarczymi, nie trzeba nikogo przekonywać. Wydawać by się mogło, że nauka w swoim obiektywizmie niweluje te nierówności, ale nie do końca jest to prawda. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
15 lipca 2025
Struktura
Biologie fantastyczne. „Mission: Impossible – The Final Reckoning”: cuda na różnych wysokościach
To, co wyczynia w tym – i nie tylko – filmie Ethan Hunt, jest naprawdę spektakularne. Czy z punktu widzenia biologii i fizjologii możliwe? Uwaga: spojlery!
Marta Alicja Trzeciak
10 lipca 2025
Technologia
Człowiek to nie jest dobry wzór dla maszyny
Robotyka ma wiele oblicz. Twarde i harde jak dwunożne i czteronożne roboty z Boston Dynamics. A także – coraz częściej konstruowane w laboratoriach – miękkie i elastyczne. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Roman Tarnawski
10 lipca 2025
Technologia
AI: Centaur decyduje jak człowiek, ale wciąż chyba jedynie w połowie
Model sztucznej inteligencji, który stworzyli naukowcy z Niemiec, USA i Wlk. Brytanii, może budzić entuzjazm. Są jednak badacze, którzy go nie podzielają. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
9 lipca 2025
Struktura
Tajemnicze przemiany wrzeciona podziałowego: klucz do rozwoju zarodka
To odkrycie ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia, jak kontrolowany jest jeden z najważniejszych momentów w rozwoju organizmów. Otwiera także nowe perspektywy dla medycyny reprodukcyjnej i onkologii. [Artykuł także do słuchania]
Jacek Kubiak
7 lipca 2025
Człowiek
Żeby nie połknąć muchy. Krótka historia wegetarianizmu
Osoby, które nie jedzą mięsa, kojarzymy z wrażliwością i miłością do zwierząt. Najnowsze badania sugerują jednak, że ich wybór miewa – i miewał – zupełnie inne przyczyny. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 lipca 2025
Zdrowie
Choroby autoimmunologiczne: czy może tu pomóc Słońce?
Światło UV łagodzi objawy stwardnienia rozsianego czy cukrzycy typu 1. Teraz naukowcy próbują przekuć to odkrycie w terapię. [Artykuł także do słuchania]
Rowan Jacobsen
1 lipca 2025
Człowiek
Piramida zwierząt na ławie oskarżonych
Sądy nad świniami, kretami czy nawet molami odbywały się głównie w średniowieczu, zdarzają się jednak także współcześnie. To wiele różnych opowieści, które krążą wokół pragnień odzyskania władzy, sprawczości i porządku w świecie. [Artykuł także do słuchania]
Katarzyna Kostecka
4 lipca 2025
Środowisko
Bazalt może pomóc planecie i rolnikom. Byle się nie spieszyć
Rozsypywanie pokruszonego kamienia na polach uprawnych to niedrogi sposób na usuwanie CO2 z powietrza i równoczesne zwiększenie plonów. Jednak wiąże się ze znaczną ekspansją górnictwa. [Artykuł także do słuchania]
Douglas Fox
1 lipca 2025
Środowisko
Klimat zaskoczył naukowców: gorączka rośnie dwa razy szybciej od prognoz
Za oknem żar się leje z nieba, a badacze przyznają, że niemal wszystkie modele klimatyczne z ostatnich dwóch dekad się myliły. Konkretnie: dramatycznie nie doszacowały tempa gromadzenia się ciepła w ziemskiej atmosferze. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
2 lipca 2025
Środowisko
Warszawa gra w zielone: Korzenie chłodu i cienia
Miasto latem może przypominać piekarnik. Może też jednak być miejscem, którego mieszkańcy czują się komfortowo. By osiągnąć ten cel, człowiek musi dbać o swojego najważniejszego sprzymierzeńca: roślinność. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
2 lipca 2025
Struktura
Wymiary przestrzeni: Niemądry krzyk ulicznych plemion
Kierowcy muszą walczyć z rowerzystami i pieszymi, żeby mieć więcej miejsca na drogach? To fałsz. A jaka jest prawda? [Artykuł także do słuchania]
Marcin Skrzypek
30 czerwca 2025
Kosmos
Nie tylko światła miast mogą nas zdradzić kosmitom
Załóżmy, że w tej chwili gdzieś w Drodze Mlecznej istnieją rozumne istoty pozaziemskie i cywilizacje techniczne. Czy byłyby one w stanie nas w ogóle zauważyć? [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 lipca 2025
Środowisko
Alpy tracą zimną krew
Lód znika z alpejskich zboczy, a odsłonięte skalne ściany suną w dół, zagrażając mieszkańcom, turystom i infrastrukturze. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
28 czerwca 2025
Środowisko
Tam, gdzie wodą jest piasek. Niezwykłe miejsce w Australii
Istnieją na świecie rośliny, które mimo niedoboru wilgoci wyglądają pięknie, a odpowiednie ich zestawienie pozwala stworzyć prawdziwy ogród. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 lipca 2025
Człowiek
Człowiek jak szczur lub karaluch, czyli nasza ewolucja trwa
Badania genetyczne dostarczają coraz więcej dowodów, że – wbrew powszechnej opinii – w naszym gatunku zaszły w niedawnej przeszłości ewolucyjnej głębokie zmiany przystosowawcze. [Artykuł także do słuchania]
Kermit Pattison
1 lipca 2025
Technologia
Rafael Mariano Grossi: Obawiam się, że ktoś w końcu użyje broni jądrowej
Szczególnie alarmujące jest to, że nawet kraje będące dotychczas mocnymi filarami zawartego w 1968 roku Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i jednocześnie posiadające odpowiednie technologie oraz zdolności, by ją stworzyć, zaczynają otwarcie rozważać zmianę swojego stanowiska – mówi Rafael Mariano Grossi, dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
24 czerwca 2025
Technologia
Jak Microsoft Flight Simulator w 50 lat pomieścił cały świat
Od „drucianych” modeli po fotorealistyczną planetę wygenerowaną m.in. z pomocą AI. Oto historia niezwykłego symulatora, który jest najdłużej rozwijaną serią Microsoftu, starszą nawet niż Windows. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
23 czerwca 2025
Człowiek
Archeolodzy zostali wikingami. To nie była romantyczna żegluga
Jak naprawdę wyglądały podróże legendarnych morskich najeźdźców? Badacze sięgają do skandynawskich mitów, tekstów i archeologii. Również tej doświadczalnej. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
22 czerwca 2025
Środowisko
„To iest riba czudna”. Opowieść o podejściach i wycofywaniach się rakiem z raka
21 czerwca Słońce wchodzi w punkt Raka. Choć może raczej Kraba? Po prześledzeniu dziejów taksonomicznej batalii w sprawie tych dwóch skorupiaków wielu rzeczy nie można być pewnym. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
21 czerwca 2025
Struktura
Biologie fantastyczne. „Thunderbolts*”: studium samotności
„Thunderbolts*” to przełamanie dotychczasowej konwencji kina superbohaterskiego. Choć na ekranie spotykają się tu złoczyńcy i wojownicy o nadprzyrodzonych zdolnościach, ich największym przeciwnikiem okazuje się samotność i poczucie izolacji. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
19 czerwca 2025
Środowisko
Dinozaury to gladiatorzy mezozoiku - ujawniają pancerze i szkielety
Rekonstrukcje tworzone pod wpływem nowych odkryć i przemyśleń ukazują istoty budzące z jednej strony zachwyt, z drugiej grozę. Zwierzęta te były nie tylko uzbrojone po zęby, lecz również przystosowane do władania bronią w najbardziej śmiercionośny sposób. [Artykuł także do słuchania]
Michael B. Habib
1 czerwca 2025
Zdrowie
Upuszczanie i oddawanie. O praktykach związanych z krwią
W przeszłości krew upuszczano w ramach rytuałów i w celach leczniczych. Dziś wiemy, że to praktyka szkodliwa. Choć może nie do końca. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Człowiek
Koreańskie haenyeo: ostatnie strażniczki oceanu
Wyspa Jeju słynie ze skał, wiatru i poławiaczek haenyeo. Pracują do osiemdziesiątki, codziennie nurkując na bezdechu na głębokość 20 m. Nic dziwnego, że ich ciała są niezwykłe. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Technologia
AI: zwykła łamigłówka to wyjątkowa porażka
Najnowsze modele językowe rozwijają uniwersalne zdolności rozumowania? Naukowcy z Apple’a podają w wątpliwość tę tezę, bo odkryli ich zaskakujące ograniczenia. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
12 czerwca 2025
Człowiek
Prawo do śmierci: czy przyznaliby je sobie lekarze
Medycy wiedzą najwięcej i o procedurach eutanazyjnych, i o specyfice chorób terminalnych. Dlatego właśnie ich badacze zapytali o ewentualną decyzję we własnej sprawie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
11 czerwca 2025
Człowiek
Jakie „notatki” zostawiają dzieciom w genach rodzice, czyli czy lęki i traumy są dziedziczne
Wątpliwości, które pojawiają się w odniesieniu do badań dotyczących potencjalnego epigenetycznego dziedziczenia traum, nie unieważniają i nie dyskredytują ich wyników. Pokazują jedynie, że wciąż jeszcze bardzo niewiele wiemy na temat procesów tego rodzaju, a wiedza o nich budowana jest bardzo mozolnie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
3 czerwca 2025
Środowisko
Obce wśród swoich. O rybich przesiedleńcach w polskich wodach
Kupując ryby ze stawów produkcyjnych, rzadko się zastanawiamy, skąd pochodzą ich przodkowie. A taki karp czy pstrąg nie są u nas gatunkami rdzennymi. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 czerwca 2025
Człowiek
Jak DNA opowiada przeszłość. Studium trzech przypadków
Geny mogą ujawniać wzorce migracji i opisywać przemiany społeczne. Wyniki badań z Chin oraz obu Ameryk pokazują, że w kościach naprawdę kryje się pamięć. I to taka, która potrafi burzyć dawne narracje. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
5 czerwca 2025
Opinie
Jazda na punkty, czyli w pułapce ewaluacji
Jednostki naukowe zostaną w tym roku ocenione według dotychczasowych zasad. Przez najbliższe kilka miesięcy zamiast ratować naukę, środowisko będzie ratować wskaźniki. [Artykuł także do słuchania]
Maciej J. Nowak
3 czerwca 2025
Zdrowie
Autyzm i parkinson: związek istnieje, ale trudno go sprecyzować
Autorzy publikacji w „JAMA Neurology” starali się przeprowadzić badania jak najbardziej rzetelnie. Zrelacjonowali także dokładnie kolejne etapy analiz, które doprowadziły ich do prezentowanych wniosków. I także z tego powodu ich praca zasługuje na uwagę. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
4 czerwca 2025
Człowiek
Człowiek: paleolityczne ciało w rzeczywistości cyfrowej
Jesteśmy zwierzętami dojrzewającymi bardzo nietypowo – i ryzykownie dla siebie samych. Biologia nie nadąża za kulturą, co prowadzi do poważnych napięć. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
3 czerwca 2025
Środowisko
Mamy nowy rezerwat: Bliżyńskie Lasy Naturalne
Powołanie rezerwatu większego od najmniejszych polskich parków narodowych – Ojcowskiego i Pienińskiego – i prawie tak dużego, jak park Babiogórski, jest w zasadzie cudem. Tym większy powód do radości. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
28 maja 2025
Kosmos
Sławosz Uznański-Wiśniewski: Jakie kroki wykona w kosmosie?
Sławosz Uznański-Wiśniewski spędzi ponad dwa tygodnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Co obiecujemy sobie po jego misji? [Artykuł także do słuchania]
Paweł Ziemnicki
25 maja 2025
Środowisko
Żyrafa lepsza od świni? Fakty i mity o komunikacji organizmów ziemskich
Życie na naszej planecie działa w sieciach genów, strachu, zapachów, sygnałów świetlnych. Wiemy o nich coraz więcej, ale wciąż wpadamy w pułapki romantycznych uproszczeń. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
20 maja 2025
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama