Reklama
Reklama
Środowisko
Zapora w Nowej Kachowce: życie po ekobójstwie
Wysadzenie zapory w Nowej Kachowce wywołało najpoważniejszą katastrofę środowiskową nowożytnej Europy. I uruchomiło wielki przyrodniczy eksperyment. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
29 lipca 2025
Kosmos
Zajrzeć w kosmiczne wieki ciemne i poznać kosmiczny świt
Eksperymenty prowadzone za pomocą teleskopów nowej generacji mogą sięgnąć do najwcześniejszych epok historii Wszechświata. Dzięki temu dowiemy się, dlaczego wygląda on dziś tak, a nie inaczej, i jak do tego doszło. [Artykuł także do słuchania]
Rebecca Boyle
1 lipca 2025
Człowiek
Łukasz Kaczmarek: Co zrobić, żeby poczuć zadowolenie z życia? Cokolwiek
W przypadku tak zwanego optymalnego doświadczenia, znanego szerzej jako flow, ludzie są tak zaangażowani w działanie i tak skoncentrowani na tym, co robią, że zapominają o sobie i o całym świecie - mówi prof. Łukasz Kaczmarek, psycholog z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista od pozytywnych emocji. [Artykuł także do słuchania]
Kasper Kalinowski
22 lipca 2025
Człowiek
Jak badać szczątki z masowych grobów? Polska ma metodę. „To forma cichej sprawiedliwości”
Jeszcze niedawno identyfikacja ofiar z masowych grobów była grą przypadku. Dziś to wyrafinowana operacja naukowa. Ale precyzja ma swoją cenę. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
22 lipca 2025
Technologia
Ogłupianie na śniadanie. Przypadek ChatDżipiti.
Czy amerykańscy badacze rzeczywiście dowiedli, że ten konkretny duży model językowy niszczy mózg? Na tym wdzięcznym przykładzie podpowiadamy, jak odsiewać pseudonaukowe mity od faktów. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
22 lipca 2025
Struktura
Moja, twoja, nasza. O konfliktach wokół rzek transgranicznych
Zmiana klimatu może sprawić, że w niektórych regionach spory o wodę, z którymi już mamy do czynienia, staną się jeszcze ostrzejsze i mogą przeradzać w wojny. Na razie są jednak przykłady na to, że rozsądek może wygrać z emocjami. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
21 lipca 2025
Reklama
Człowiek
Neandertalczycy: rodzinne przepisy i multitool z kości lwa
Nasi dawni kuzyni nie tylko oprawiali mięso i tworzyli narzędzia. Robili to w sposób przemyślany i zakorzeniony w lokalnych tradycjach. Dowodzą tego odkrycia z Izraela i Belgii. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
17 lipca 2025
Środowisko
Dwaj ludzie z piłą usłyszeli wyroki
Daniel Graham i Adam Carruthers zostali skazani przez sąd w Newcastle na 4 lata i 3 miesiące pozbawienia wolności za usunięcie jawora i uszkodzenie biegnącego tuż obok rzymskiego Muru Hadriana. Głośniejszego procesu o wycinkę drzewa raczej jednak szybko nie będzie. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
16 lipca 2025
Środowisko
Czy palma jest drzewem? A bambus? Tego się nie dowiesz z podręcznika do przyrody
O tym, że Północ i Południe różnią się pod wieloma względami społeczno-gospodarczymi, nie trzeba nikogo przekonywać. Wydawać by się mogło, że nauka w swoim obiektywizmie niweluje te nierówności, ale nie do końca jest to prawda. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
15 lipca 2025
Struktura
Biologie fantastyczne. „Mission: Impossible – The Final Reckoning”: cuda na różnych wysokościach
To, co wyczynia w tym – i nie tylko – filmie Ethan Hunt, jest naprawdę spektakularne. Czy z punktu widzenia biologii i fizjologii możliwe? Uwaga: spojlery!
Marta Alicja Trzeciak
10 lipca 2025
Technologia
Człowiek to nie jest dobry wzór dla maszyny
Robotyka ma wiele oblicz. Twarde i harde jak dwunożne i czteronożne roboty z Boston Dynamics. A także – coraz częściej konstruowane w laboratoriach – miękkie i elastyczne. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Roman Tarnawski
10 lipca 2025
Technologia
AI: Centaur decyduje jak człowiek, ale wciąż chyba jedynie w połowie
Model sztucznej inteligencji, który stworzyli naukowcy z Niemiec, USA i Wlk. Brytanii, może budzić entuzjazm. Są jednak badacze, którzy go nie podzielają. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
9 lipca 2025
Reklama
Struktura
Tajemnicze przemiany wrzeciona podziałowego: klucz do rozwoju zarodka
To odkrycie ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia, jak kontrolowany jest jeden z najważniejszych momentów w rozwoju organizmów. Otwiera także nowe perspektywy dla medycyny reprodukcyjnej i onkologii. [Artykuł także do słuchania]
Jacek Kubiak
7 lipca 2025
Człowiek
Żeby nie połknąć muchy. Krótka historia wegetarianizmu
Osoby, które nie jedzą mięsa, kojarzymy z wrażliwością i miłością do zwierząt. Najnowsze badania sugerują jednak, że ich wybór miewa – i miewał – zupełnie inne przyczyny. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
1 lipca 2025
Zdrowie
Choroby autoimmunologiczne: czy może tu pomóc Słońce?
Światło UV łagodzi objawy stwardnienia rozsianego czy cukrzycy typu 1. Teraz naukowcy próbują przekuć to odkrycie w terapię. [Artykuł także do słuchania]
Rowan Jacobsen
1 lipca 2025
Człowiek
Piramida zwierząt na ławie oskarżonych
Sądy nad świniami, kretami czy nawet molami odbywały się głównie w średniowieczu, zdarzają się jednak także współcześnie. To wiele różnych opowieści, które krążą wokół pragnień odzyskania władzy, sprawczości i porządku w świecie. [Artykuł także do słuchania]
Katarzyna Kostecka
4 lipca 2025
Środowisko
Bazalt może pomóc planecie i rolnikom. Byle się nie spieszyć
Rozsypywanie pokruszonego kamienia na polach uprawnych to niedrogi sposób na usuwanie CO2 z powietrza i równoczesne zwiększenie plonów. Jednak wiąże się ze znaczną ekspansją górnictwa. [Artykuł także do słuchania]
Douglas Fox
1 lipca 2025
Środowisko
Klimat zaskoczył naukowców: gorączka rośnie dwa razy szybciej od prognoz
Za oknem żar się leje z nieba, a badacze przyznają, że niemal wszystkie modele klimatyczne z ostatnich dwóch dekad się myliły. Konkretnie: dramatycznie nie doszacowały tempa gromadzenia się ciepła w ziemskiej atmosferze. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
2 lipca 2025
Reklama
Środowisko
Warszawa gra w zielone: Korzenie chłodu i cienia
Miasto latem może przypominać piekarnik. Może też jednak być miejscem, którego mieszkańcy czują się komfortowo. By osiągnąć ten cel, człowiek musi dbać o swojego najważniejszego sprzymierzeńca: roślinność. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
2 lipca 2025
Struktura
Wymiary przestrzeni: Niemądry krzyk ulicznych plemion
Kierowcy muszą walczyć z rowerzystami i pieszymi, żeby mieć więcej miejsca na drogach? To fałsz. A jaka jest prawda? [Artykuł także do słuchania]
Marcin Skrzypek
30 czerwca 2025
Kosmos
Nie tylko światła miast mogą nas zdradzić kosmitom
Załóżmy, że w tej chwili gdzieś w Drodze Mlecznej istnieją rozumne istoty pozaziemskie i cywilizacje techniczne. Czy byłyby one w stanie nas w ogóle zauważyć? [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 lipca 2025
Środowisko
Alpy tracą zimną krew
Lód znika z alpejskich zboczy, a odsłonięte skalne ściany suną w dół, zagrażając mieszkańcom, turystom i infrastrukturze. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
28 czerwca 2025
Środowisko
Tam, gdzie wodą jest piasek. Niezwykłe miejsce w Australii
Istnieją na świecie rośliny, które mimo niedoboru wilgoci wyglądają pięknie, a odpowiednie ich zestawienie pozwala stworzyć prawdziwy ogród. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 lipca 2025
Człowiek
Człowiek jak szczur lub karaluch, czyli nasza ewolucja trwa
Badania genetyczne dostarczają coraz więcej dowodów, że – wbrew powszechnej opinii – w naszym gatunku zaszły w niedawnej przeszłości ewolucyjnej głębokie zmiany przystosowawcze. [Artykuł także do słuchania]
Kermit Pattison
1 lipca 2025
Technologia
Rafael Mariano Grossi: Obawiam się, że ktoś w końcu użyje broni jądrowej
Szczególnie alarmujące jest to, że nawet kraje będące dotychczas mocnymi filarami zawartego w 1968 roku Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i jednocześnie posiadające odpowiednie technologie oraz zdolności, by ją stworzyć, zaczynają otwarcie rozważać zmianę swojego stanowiska – mówi Rafael Mariano Grossi, dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA). [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
24 czerwca 2025
Technologia
Jak Microsoft Flight Simulator w 50 lat pomieścił cały świat
Od „drucianych” modeli po fotorealistyczną planetę wygenerowaną m.in. z pomocą AI. Oto historia niezwykłego symulatora, który jest najdłużej rozwijaną serią Microsoftu, starszą nawet niż Windows. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
23 czerwca 2025
Człowiek
Archeolodzy zostali wikingami. To nie była romantyczna żegluga
Jak naprawdę wyglądały podróże legendarnych morskich najeźdźców? Badacze sięgają do skandynawskich mitów, tekstów i archeologii. Również tej doświadczalnej. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
22 czerwca 2025
Środowisko
„To iest riba czudna”. Opowieść o podejściach i wycofywaniach się rakiem z raka
21 czerwca Słońce wchodzi w punkt Raka. Choć może raczej Kraba? Po prześledzeniu dziejów taksonomicznej batalii w sprawie tych dwóch skorupiaków wielu rzeczy nie można być pewnym. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
21 czerwca 2025
Struktura
Biologie fantastyczne. „Thunderbolts*”: studium samotności
„Thunderbolts*” to przełamanie dotychczasowej konwencji kina superbohaterskiego. Choć na ekranie spotykają się tu złoczyńcy i wojownicy o nadprzyrodzonych zdolnościach, ich największym przeciwnikiem okazuje się samotność i poczucie izolacji. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
19 czerwca 2025
Środowisko
Dinozaury to gladiatorzy mezozoiku - ujawniają pancerze i szkielety
Rekonstrukcje tworzone pod wpływem nowych odkryć i przemyśleń ukazują istoty budzące z jednej strony zachwyt, z drugiej grozę. Zwierzęta te były nie tylko uzbrojone po zęby, lecz również przystosowane do władania bronią w najbardziej śmiercionośny sposób. [Artykuł także do słuchania]
Michael B. Habib
1 czerwca 2025
Zdrowie
Upuszczanie i oddawanie. O praktykach związanych z krwią
W przeszłości krew upuszczano w ramach rytuałów i w celach leczniczych. Dziś wiemy, że to praktyka szkodliwa. Choć może nie do końca. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Człowiek
Koreańskie haenyeo: ostatnie strażniczki oceanu
Wyspa Jeju słynie ze skał, wiatru i poławiaczek haenyeo. Pracują do osiemdziesiątki, codziennie nurkując na bezdechu na głębokość 20 m. Nic dziwnego, że ich ciała są niezwykłe. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska, Marta Alicja Trzeciak
10 czerwca 2025
Technologia
AI: zwykła łamigłówka to wyjątkowa porażka
Najnowsze modele językowe rozwijają uniwersalne zdolności rozumowania? Naukowcy z Apple’a podają w wątpliwość tę tezę, bo odkryli ich zaskakujące ograniczenia. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
12 czerwca 2025
Człowiek
Prawo do śmierci: czy przyznaliby je sobie lekarze
Medycy wiedzą najwięcej i o procedurach eutanazyjnych, i o specyfice chorób terminalnych. Dlatego właśnie ich badacze zapytali o ewentualną decyzję we własnej sprawie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
11 czerwca 2025
Człowiek
Jakie „notatki” zostawiają dzieciom w genach rodzice, czyli czy lęki i traumy są dziedziczne
Wątpliwości, które pojawiają się w odniesieniu do badań dotyczących potencjalnego epigenetycznego dziedziczenia traum, nie unieważniają i nie dyskredytują ich wyników. Pokazują jedynie, że wciąż jeszcze bardzo niewiele wiemy na temat procesów tego rodzaju, a wiedza o nich budowana jest bardzo mozolnie. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
3 czerwca 2025
Środowisko
Obce wśród swoich. O rybich przesiedleńcach w polskich wodach
Kupując ryby ze stawów produkcyjnych, rzadko się zastanawiamy, skąd pochodzą ich przodkowie. A taki karp czy pstrąg nie są u nas gatunkami rdzennymi. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 czerwca 2025
Człowiek
Jak DNA opowiada przeszłość. Studium trzech przypadków
Geny mogą ujawniać wzorce migracji i opisywać przemiany społeczne. Wyniki badań z Chin oraz obu Ameryk pokazują, że w kościach naprawdę kryje się pamięć. I to taka, która potrafi burzyć dawne narracje. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
5 czerwca 2025
Opinie
Jazda na punkty, czyli w pułapce ewaluacji
Jednostki naukowe zostaną w tym roku ocenione według dotychczasowych zasad. Przez najbliższe kilka miesięcy zamiast ratować naukę, środowisko będzie ratować wskaźniki. [Artykuł także do słuchania]
Maciej J. Nowak
3 czerwca 2025
Zdrowie
Autyzm i parkinson: związek istnieje, ale trudno go sprecyzować
Autorzy publikacji w „JAMA Neurology” starali się przeprowadzić badania jak najbardziej rzetelnie. Zrelacjonowali także dokładnie kolejne etapy analiz, które doprowadziły ich do prezentowanych wniosków. I także z tego powodu ich praca zasługuje na uwagę. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
4 czerwca 2025
Człowiek
Człowiek: paleolityczne ciało w rzeczywistości cyfrowej
Jesteśmy zwierzętami dojrzewającymi bardzo nietypowo – i ryzykownie dla siebie samych. Biologia nie nadąża za kulturą, co prowadzi do poważnych napięć. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
3 czerwca 2025
Środowisko
Mamy nowy rezerwat: Bliżyńskie Lasy Naturalne
Powołanie rezerwatu większego od najmniejszych polskich parków narodowych – Ojcowskiego i Pienińskiego – i prawie tak dużego, jak park Babiogórski, jest w zasadzie cudem. Tym większy powód do radości. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
28 maja 2025
Kosmos
Sławosz Uznański-Wiśniewski: Jakie kroki wykona w kosmosie?
Sławosz Uznański-Wiśniewski spędzi ponad dwa tygodnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Co obiecujemy sobie po jego misji? [Artykuł także do słuchania]
Paweł Ziemnicki
25 maja 2025
Środowisko
Żyrafa lepsza od świni? Fakty i mity o komunikacji organizmów ziemskich
Życie na naszej planecie działa w sieciach genów, strachu, zapachów, sygnałów świetlnych. Wiemy o nich coraz więcej, ale wciąż wpadamy w pułapki romantycznych uproszczeń. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
20 maja 2025
Człowiek
Ekrany zmieniły pokolenie Zet w armię neurotycznych zombie? Niekoniecznie
W książce „Niespokojne pokolenie” psycholog społeczny Jonathan Haidt stawia tezę, że między innymi media społecznościowe i smartfony niszczą dzieciństwo. Tymczasem technologia ma nie tylko mroczną stronę. [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
20 maja 2025
Człowiek
Leonardo da Vinci: od dziś wiadomo o nim znacznie więcej
Dane genetyczne 400 osób z 15 pokoleń pomagają odtworzyć pełen profil genetyczny najsłynniejszego włoskiego artysty i myśliciela. Co jeszcze chcą odkryć naukowcy? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
21 maja 2025
Struktura
Cyna i obsydian. To one spełniały sny o potędze
Dzieliły je tysiące kilometrów i setki lat. A jednak cywilizacje epoki brązu w Europie i imperium Azteków w Ameryce Środkowej rozwijały się dzięki temu samemu: dostępowi do cennych surowców i umiejętności handlu na ogromną skalę. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
19 maja 2025
Środowisko
Żłobki, domy i tarliska, czyli drugie życie platform wiertniczych
Wycofane z eksploatacji starzejące się konstrukcje można usuwać i niszczyć związane z nimi siedliska. Można też je zachować w oceanie jako sztuczne rafy znajdujące się pod opieką państwa. Która opcja jest korzystna? [Artykuł także do słuchania]
Asher Radziner
1 maja 2025
Struktura
Barbie już znacznie rzadziej chodzi na obcasach
FEET, czyli Foot posture, Equity, Employment, Time – to parametr opracowany przez australijskich i brytyjskich uczonych, służący do oceny ustawienia stóp popularnych lalek. I nie jest to sprawa trywialna – odzwierciedla bowiem zmieniające się normy społeczne. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
14 maja 2025
Kosmos
Nie zamieszkamy na drugiej Ziemi. Lot na nią trwałby setki milionów dni
Odkrycie planet krążących wokół gwiazdy Barnarda rozbudza nadzieje na znalezienie globu bliźniaczo podobnego do naszego. Planeta, na której żyjemy uparcie jednak wydaje się kosmicznym ewenementem. [Artykuł także do słuchania]
Przemek Berg
13 maja 2025
Środowisko
Nie żyje Rei del Causse, najsłynniejszy europejski orłosęp
Jego medialna kariera rozpoczęła się od lądowania na parapecie kuchni jednego z bloków mieszkalnych w Poznaniu. Na wolności przeżył trzy lata. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
12 maja 2025
Człowiek
Co masz zrobić dziś, oceń pozytywnie. O prokrastynacji
Odkładanie zadań na później jest kosztowne. Dlaczego więc tak wiele osób regularnie to robi? Lata badań dostarczyły wielu odpowiedzi. Wciąż jednak nie jest jasne, jakie procesy poznawcze leżą u podstaw takich decyzji. Postanowiliśmy to sprawdzić. [Artykuł także do słuchania]
Javier Granados Samayoa, Russell Fazio
1 maja 2025
Środowisko
Bartosz Pirga: Z niedźwiedziami żyjmy w zgodzie, nie „regulujmy" ich populacji ołowiem
Zarejestrowałem ludzi wrzucających petardę do gawry. To czyste szaleństwo i rzecz niezmiernie szkodliwa przyrodniczo i społecznie – mówi dr Bartosz Pirga, biolog, badacz dużych drapieżników. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Potaczała
6 maja 2025
Człowiek
Nie z Adama ta Ewa, czyli jak z dziejów ludzkości znikały kobiety
To samo ciało, które daje życie, na pewnym etapie staje się stygmatem. Opowiadają o tym znakomite, wydane właśnie po polsku, książki Cat Bohannon i Leonie Schöler. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
6 maja 2025
Człowiek
Dane z tego wieku, mądrość z poprzedniego. O skutkach przebodźcowania
Choć ludzkość jeszcze nigdy nie miała dostępu do tak ogromnych zasobów, to jako jednostki nie wiemy więcej niż nasi dziadkowie. Zbyt duży natłok informacji to współczesny paradoks wiedzy. [Artykuł także do słuchania]
Kamil Nadolski
1 maja 2025
Kosmos
Ciemna materia: jak usłyszeć jej szepty
Ciemna materia, z jej własnymi cząstkami i oddziaływaniami, może stanowić cały odrębny sektor Wszechświata. Naukowcy projektują eksperymenty mające na celu jej wykrycie. [Artykuł także do słuchania]
Kathryn Zurek
1 maja 2025
Kosmos
Nikt nikomu nie UFO? O podjętej 65 lat temu szalonej próbie kontaktu z obcymi
Mimo zimnej wojny i żelaznej kurtyny badacze z USA i ZSRR próbowali wspólnie szukać pozaziemskich cywilizacji. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
22 kwietnia 2025
Kosmos
Mamy drugą Ziemię? Raczej trzy wielkie pytajniki
O pracy, której autorzy ogłosili znalezienie „najmocniejszego do tej pory dowodu na istnienie życia poza Układem Słonecznym”, informowaliśmy w ubiegłym tygodniu. Teraz prezentujemy opinie na jej temat. [Artykuł także do słuchania]
Łukasz Tychoniec
22 kwietnia 2025
Człowiek
Jak się kiedyś działo u Kraka za piecem
Nie tylko zamek i katedra. Na wzgórzu wawelskim życiem tętniło całe miasteczko. Ślady po nim można zobaczyć na otwartej właśnie wystawie w Małej Baszcie. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
15 kwietnia 2025
Człowiek
Wolność, równość, demokracja. Dali to światu piraci?
Siła wszelkiego rodzaju „ludowych bandytów” zawsze polegała na ich oddziaływaniu na zbiorową wyobraźnię. Pod tym względem ostatnia książka Davida Graebera dostarcza interesujących wątków, które aż proszą się o zgłębienie. [Artykuł także do słuchania]
Tomasz Targański
15 kwietnia 2025
Środowisko
O losie naszej planety mogą zdecydować cirrusy i stratocumulusy
Znaczenie chmur jako aktywnych graczy będzie rosło w miarę podnoszenia się temperatury na globie. Kłopot polega na tym, że wciąż nie za bardzo wiadomo, w jaki dokładnie sposób zachowają się na klimatycznej planszy. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
15 kwietnia 2025
Struktura
Trzecia kultura Siwczyka. Eliza Kącka: Choreografka pióra
Jej wynalazczość, czasami słowotwórstwo, a także ucho absolutne do wysłyszenia, jak język mówi nami, opłaciły się we „Wczoraj byłaś zła na zielono” estetycznie po stokroć. Jednocześnie umożliwiły trochę głębszego oddechu w ostatnio konwencjonalizującej się „literaturze z traumy rodem”. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
13 kwietnia 2025
Człowiek
Anders Hansen: Social media żerują na instynktach. Można się przed tym obronić
Pierwszy krok to wiedza. Świadomość, że takie mechanizmy istnieją i są bardzo silne. Drugi krok to przechytrzenie mózgu. Świadome ograniczenie ekspozycji na takie sygnały – mówi psychiatra Anders Hansen, autor książki „Twój SuperMózg”. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
8 kwietnia 2025
Zdrowie
Sztuczna inteligencja nadzoruje zapłodnienie in vitro
W ostatnich latach rozwijano urządzenia i oprogramowania, które na bieżąco obserwują oraz oceniają ruchliwość plemników w próbce spermy. Pierwsze dziecko poczęte w ramach takiej procedury przyszło już na świat. [Artykuł także do słuchania]
Marta Alicja Trzeciak
10 kwietnia 2025
Zdrowie
Alzheimer: jak „naukowe gwiazdy” oszukiwały, ale przynosiły prestiż i fundusze
Błędne dane, fałszywe wyniki, zmowa i bezkarność. Badania nad cywilizacyjną chorobą ujawniają przy okazji patologie, jakie trawią środowisko naukowe. [Artykuł także do słuchania]
Rafał Zwolak
8 kwietnia 2025
Środowisko
„Wilkory z »Gry o tron« ożyły”, czyli historia o pozornym wskrzeszeniu
Jak, mając do dyspozycji nowoczesne laboratorium biologiczne, sprawić, aby jego produkt trafił na okładkę „Time’a” i czołówki światowych mediów? Z wyzwaniem tym skutecznie zmierzyła się firma Colossal Biosciences. [Artykuł także do słuchania]
Piotr Panek
9 kwietnia 2025
Technologia
Jak mieszkańcom miast może być zielono
Spaliny, betonowe wyspy ciepła, hałas, nadprodukcja plastikowych i innych odpadów. Czy jednak musi tak być? Czy rozwój metropolii nie może iść w parze z dbałością o środowisko i komfortem ludzi? [Artykuł także do słuchania]
Justyna Jońca
1 kwietnia 2025
Środowisko
Miejsca, w których ziemia uległa wodzie
Wielkie kaniony należą do najbardziej spektakularnych form ukształtowania powierzchni Ziemi. Dna tych olbrzymich naturalnych szczelin są atrakcyjne zarówno dla dzikiej przyrody, jak i dla ludzi. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 kwietnia 2025
Kosmos
Zagadka braków w Układzie Słonecznym
Nasz zakątek Wszechświata, niegdyś uważany za wzorzec wszystkich układów planetarnych, jest teraz tylko jedną z niezliczonych możliwości – unikatową konfiguracją w niezwykle różnorodnym kosmosie. Większość gwiazd ma planety niepodobne do niczego w naszym sąsiedztwie. [Artykuł także do słuchania]
Dakotah Tyler
1 kwietnia 2025
Książki
Pulsar promuje. Fragment książki: Cat Bohannon, „Ewa. Ewolucja jest kobietą”
Mężczyźni preferują śmierdzące koszulki owulujących kobiet, mniej podoba im się woń pach kobiet podczas menstruacji. Prawie żadnemu nie przypadł zaś do gustu zapach kobiecych łez. W przeszłości badania, które prowadziły do tego typu wniosków, wydawały się innym naukowcom zabawne, ale w dużej mierze je lekceważono. [Tekst także do słuchania]
Cat Bohannon
3 kwietnia 2025
Środowisko
Uderz w skałę, tryśnie wodór. Także w Polsce
Choć jest najpowszechniejszym pierwiastkiem we Wszechświecie i wzorcowym źródłem energii odnawialnej, długo uważano, że jego ziemskie zasoby są bezużyteczne. Czyżby się mylono? [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 kwietnia 2025
Zdrowie
Psychodeliczna terapia depresji: wskazanie drzwi tam, gdzie widzieliśmy tylko ścianę
Terapia psychodeliczna ma szansę wnieść do leczenia psychiatrycznego zupełnie nową jakość, ale pamiętajmy, że jesteśmy dopiero na samym początku drogi do zrozumienia wpływu psychodelików na mózg – mówi doktor Magdalena Więdłocha, psychiatra z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. [Artykuł także do słuchania]
Maciej Lorenc
1 kwietnia 2025
Struktura
Kleiste grudki, które zmieniły rozumienie mechanizmów życia
To było dziwne zjawisko w biologii komórkowej. Na początku wydawało się wielu badaczom zaledwie ciekawostką. Później jednak kondensaty biomolekularne zaczęto zauważać praktycznie wszędzie. [Artykuł także do słuchania]
Philip Ball
1 marca 2025
Środowisko
Marcin Dyderski: Europejskie lasy czekają drastyczne zmiany
Na południu kontynentu, zadrzewienia w znacznej mierze ustąpią zakrzaczeniom. Za to na północy lasy powiększą swój zasięg, tam tundra będzie zarastać drzewami. Ubędzie drzew iglastych, zastąpią je liściaste. [Artykuł także do słuchania]
Jędrzej Winiecki
18 marca 2025
Zdrowie
Sąd nad fluorem: fakty kontra uprzedzenia
Niepozorny pierwiastek zaliczany do grupy mikroelementów, a więc występujący w organizmach w śladowych ilościach – budzi emocje od lat. Jest jak dentystyczna wersja Doktora Jekylla i Pana Hyde’a: wychwalany jako zbawca szkliwa i demonizowany jako cichy truciciel. Które oblicze jest prawdziwe? [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
18 marca 2025
Kosmos
Trump zamierza wybić zęby NASA. Chce ludzi w kosmosie, nie nauki i legendarnych misji
Prezydent USA planuje zmniejszyć ogólny budżet naukowy agencji nawet o połowę i przekazać te środki na rzecz załogowych wypraw kosmicznych. Pomaga mu Elon Musk. Z działaniami destrukcyjnymi idzie im dobrze. Z realizacją wizji – gorzej. [Artykuł także do słuchania]
Marin Rotkiewicz
17 marca 2025
Człowiek
Kobiety paleolitu: sprawne, sprytne, kreatywne. Naukowcy długo się co do nich mylili
Determinizm płciowy ustawił kobiety po stronie natury, z mężczyzn zaś uczynił twórców kultury i cywilizacji. Przyczyny upatrywano w męskiej biologii, ale ostatnio coraz częściej mówi się o wspieranej przez religie kulturze, którą mężczyźni wykorzystali, by kontrolować kobiety i ich płodność. [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
4 marca 2025
Struktura
Trzecia kultura Siwczyka. Marcin Wicha: Profesor w szkole pogodzenia
Był urodzonym pisarzem świata, w jakim wszyscy możemy zamieszkać, gdyż był wolny od wstydu, jaki we współczesnym świecie wiąże się ze śmiercią i bezradnością. Był mądry słabością tego kota w pustym mieszkaniu, o jakim pisała Wisława Szymborska. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
9 marca 2025
Zdrowie
Kości: na dbanie o nie nigdy nie jest za wcześnie
Są twarde, więc kiedyś uznawano je za martwe. Tymczasem są żywym, dynamicznym organem: kurczą się, rosną, przebudowują, wraz ze stawami dynamicznie reagują na naciski i naprężenia. [Artykuł także do słuchania]
Paweł Walewski
1 marca 2025
Technologia
Nowa wersja ChatGPT: duża wielkość i cena, duże rozczarowanie
Czy rozwój obecnych modeli sztucznej inteligencji właśnie – mimo wielomiliardowych inwestycji – wyhamował? [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
6 marca 2025
Kosmos
Kula w kosmosie jak igła w stogu siana
Które z obiektów kosmicznych są najdoskonalszymi geometrycznie kulami? Trochę poszperałem, myśląc o wszystkich możliwych ciałach niebieskich, i w końcu otrzymałem zaskakującą odpowiedź. [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 marca 2025
Człowiek
Trzynaście milionów lat harców, czyli o poczuciu humoru całkiem na poważnie
Co łączy małego orangutana i znudzonego dzieciaka stojącego z rodzicami w kolejce do kasy? Szczególne zachowania, których korzenie sięgają czasów, kiedy na Ziemi nie było jeszcze ludzi. [Artykuł także do słuchania]
Erica Cartmill
1 marca 2025
Środowisko
Myszołów: specjalista do spraw drobnych szkodników
Nazwa sugeruje, że podstawowym pożywieniem tego ptaka są myszy. Konsumuje on jednak i inne gryzonie. Ptak ten chętnie zjada bytujące obficie na terenach upraw zbożowych norniki, nornice, szczury i chomiki. [Artykuł także do słuchania]
Radosław Kożuszek
1 marca 2025
Kosmos
Polacy trochę przypadkiem dokonali niezwykłego odkrycia. Oto gwiazdy milinowe
Nieczęsto badacze nieba znajdują na nim nieznane wcześniej obiekty. Niedawno astronomowie z Uniwersytetu Warszawskiego czegoś takiego właśnie dokonali. [Artykuł także do słuchania]
Przemek Berg
25 lutego 2025
Technologia
Kim są i co mogą agenci AI. „W przyszłości zapewne każdy będzie miał swojego”
Sztuczna inteligencja ma przejmować kontrolę nad komputerami użytkowników oraz działać samodzielnie. Czy to krok za daleko w rozwoju AI? [Artykuł także do słuchania]
Marcin Rotkiewicz
18 lutego 2025
Kosmos
Wszechświat: opowieść o pięciu procentach zrozumienia
Sto lat temu, z dnia na dzień, eksplodowało nasze wyobrażenie o wszechświecie. Przyczynił się do tego Edwin Hubble – i teleskop na szczycie Mount Wilson. [Artykuł także do słuchania]
Łukasz Tychoniec
18 lutego 2025
Struktura
Ile waży próżnia? Być może odpowie matrioszka
Energia próżni to jedna z największych zagadek współczesnej fizyki. Różnica między teoretycznymi obliczeniami a danymi obserwacyjnymi sięga aż stu dwudziestu rzędów wielkości! Aby rozwikłać ten problem, włoscy naukowcy zaprojektowali szczególny eksperyment. [Artykuł także do słuchania]
Justyna Jońca
1 lutego 2025
Człowiek
Księżyc: olbrzym istniejący tylko w naszych głowach
Iluzja ta znana jest od dawnych czasów – opisano ją pismem klinowym na glinianej tabliczce z asyryjskiego miasta Niniwa, datowanej na VII wiek p.n.e. Próby jej wyjaśnienia są równie stare, jak ona sama, a większość była nieudana. [Artykuł także do słuchania]
Phil Plait
1 lutego 2025
Człowiek
Empatia nie musi być trudniejsza niż zanurkowanie na dno oceanu
Przyjęcie cudzego punktu widzenia nie jest łatwe. Wzmocnienie empatii jako normy społecznej mogłoby zmotywować ludzi do takiego wysiłku. [Artykuł także do słuchania]
Elizabeth Svoboda
1 lutego 2025
Człowiek
Homo rzekomo, czyli fałszywy obrazek ewolucji
Paleoantropologia, czyli nauka o pochodzeniu człowieka, usiana jest trupami poległych hipotez. [Artykuł także do słuchania]
Marcin Ryszkiewicz
11 lutego 2025
Kosmos
Dziewiąta planeta: istnieje czy nie, polowanie trwa
Czy w Układzie Słonecznym istnieje ukryty świat? Dzięki nowemu teleskopowi dowiemy się tego raz na zawsze. [Artykuł także do słuchania]
Robin George Andrews
1 lutego 2025
Kosmos
Planetoida Bennu: Kosmiczna fabryka cegiełek życia
Próbki skał z obiektu 1999 RQ36 dotarły na Ziemię w 2023 r. Niedługo później do badania przesyłki sprzed ponad 4,5 mld lat przystąpili naukowcy. Co odkryli? [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
29 stycznia 2025
Człowiek
Mózg na zimno: Jak daleko można zajść bez mózgu?
Dlaczego pytanie „po co nam mózg?” ma znaczenie dla tych, których nie interesują uczące się pierwotniaki albo meduzy uciekające przed drapieżnikami? Dlaczego ktoś, kto zajmuje się percepcją wzrokową u ludzi, miałby w ogóle się nad tym zastanawiać? [Artykuł także do słuchania]
Mateusz Kostecki
27 stycznia 2025
Technologia
I nie będziesz naśladował twórcy swego
Potrzebujemy czwartego prawa robotyki w dobie AI. Tylko w ten sposób zdołamy utrzymać niezbędną granicę między człowiekiem a inteligentną maszyną. [Artykuł także do słuchania]
Dariusz Jemielniak
22 stycznia 2025
Człowiek
Na początku było słowo. Tylko czyje? Prawdy i mity o początkach chrześcijaństwa
Czy wiadomo, kto naprawdę napisał Ewangelie? Czy prześladowania chrześcijan były tak brutalne, jak nas uczono? [Artykuł także do słuchania]
Agnieszka Krzemińska
18 stycznia 2025
Technologia
Newslettery nigdy nie umarły i mają się dobrze. Przyciągają zrażonych działaniami Muska i Zuckerberga
Algorytmy mediów społecznościowych służą dziś głównie interesom ich właścicieli. Ale jak w „Matrixie” powstaje też opozycja przeciw imperiom Elona Muska czy Marka Zuckerberga. Takim schowkiem dla niezależnych twórców chce być platforma Substack. [Artykuł także do słuchania]
Marek Ścibior
14 stycznia 2025
Struktura
Dziura jak Marzenie. O chętnych do wiercenia w głąb Ziemi
Chiny stają się liderem badań podmorskich. Wypierają Amerykanów, których słynny statek badawczy właśnie kończy służbę. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
14 stycznia 2025
Człowiek
Trzecia kultura Siwczyka. Andrzej Szuba: Dawca oddechu z Granicznej
Dom ze słów, który zbudował, to wysoka wieża samotności, ale też głęboko empatyczny, gościnny schron, nad którym płonie niebo pytań Kanta i trzeszczą zakłady Pascala. [Artykuł także do słuchania]
Krzysztof Siwczyk
12 stycznia 2025
Technologia
Gigawaty na gigabajty. AI jest ogromnie prądożerna
Giganci technologiczni są głodni energii. Chcąc rozwijać sztuczną inteligencję, muszą inwestować miliardy w energetykę nuklearną i odnawialną. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
7 stycznia 2025
Człowiek
Pokój daje dobrobyt i stabilność, dlaczego więc ludzie wybierają wojnę
Pytanie to podjął niedawno brytyjski historyk Richard Overy w książce „Why War?” (Dlaczego wojna?). Tytuł nawiązuje do słynnej wymiany listów między Albertem Einsteinem i Zygmuntem Freudem w latach 30. XX w. [Artykuł także do słuchania]
Edwin Bendyk
7 stycznia 2025
Środowisko
Kiedy lód skuł cały świat. Mrożąca opowieść o pochodzeniu organizmów wielokomórkowych
Mowa o wydarzeniach, które rozegrały się 720–635 mln lat temu. Zakrawa na cud, że planecie udało się wyjść cało z lodowej pułapki. [Artykuł także do słuchania]
Andrzej Hołdys
1 stycznia 2025
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama