Wrażliwość mózgu na ten hormon zależy od fazy cyklu menstruacyjnego – dowodzą naukowcy.

Ekonomiczny Nobel 2023 w skrócie.

Pokojowy Nobel 2023 w skrócie.

Literacki Nobel 2023 w skrócie.

Ludzie pozbawieni kontaktów z innymi odczuwają wrogość i nieufność wobec świata, gorzknieją, nie interesują się życiem publicznym. Na tym właśnie zależy wszelkim autokratom – mówi dr hab. Łukasz Okruszek, laureat Nagrody Naukowej POLITYKI 2023 w kategorii Nauki Społeczne.

Niezwykłe figury powstały z przetopionych mosiężnych sztab, używanych przed wiekami jako waluta. Ustalenie, gdzie je wyprodukowano, okazało się kluczem do rozwiązania nurtującej badaczy zagadki.

SSRI potrzebują czasem kilku tygodni, by pojawiły się pożądane efekty. Duńscy badacze odkryli powód i jednocześnie obalili teorię na temat znaczenia serotoniny w depresji.

Brytyjska badaczka stworzyła model, dzięki któremu zidentyfikowała 10 gatunków gadów, które zagrażały mieszkańcom państwa faraonów kilka tysięcy lat temu.

Taki stosunek do tych wirusów zdają się mieć nasze komórki. Wchłanianie ich może pełnić istotną funkcję w wielu chorobach.

Rozwój embriologii zaciera granicę między naturalnym zarodkiem ludzkim a strukturami z laboratoriów. Naukowcy formułują nową jego definicję.

Mamy dziś do czynienia z zyskującym na znaczeniu systemem plemiennym. Wierzymy komuś znajomemu, rodzinie, a nie ekspertom – mówi prof. Dariusz Jemielniak, badacz dezinformacji i wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.

„To deszczowy i przepiękny słoneczny dzień” – powiedział Jerzy Baczyński. W odmienionej rzeczywistości poznaliśmy laureatów 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.

Niuanse w wymowie samogłosek mogą służyć do określania miejsca na spektrum tożsamości płciowej. Próbę takiej analizy podjęto właśnie na Niemkach i Niemcach.

To nie jest książka o pewnym okresie historii. To błyskotliwa analiza formowania się nowych struktur myślenia opartych na słowie pisanym, „czystości doktryny”, a także widowiskowej debacie i wymianie argumentów, sięgającej często po ciosy poniżej pasa. Nawet dosłownie.

Naukowcy doszli do tego zaskakującego wniosku po przebadaniu szczątków 74 ludzi, m.in. z terenu Polski.

Bliski Wschód to doskonałe laboratorium do badania ludzkiej agresji. Naukowcy przyjrzeli się 3,5 tys. czaszek ludzi żyjących tam między 14 a 2,4 tys. lat temu.

Współczesne społeczeństwa stały się niezdolne do wymyślania siebie na nowo – mówi prof. David Wengrow, współautor książki „Narodziny wszystkiego. Nowa historia ludzkości”.

Autorzy pracy poświęconej temu tematowi bazują na wątpliwych kryteriach i nie przedstawiają dowodów, które potwierdziłyby ich tezy.

To czwarte wydanie pracy amerykańskiego psychoanalityka. Cóż, czwórka symbolizuje pełnię, doskonałość i porządek. A zatem jest wspaniała okazja, by porozmawiać o książce bez przesadnego bałwochwalstwa i nadmiernego krytycyzmu. Pełnowymiarowo i wyczerpująco.

Brytyjscy badacze potwierdzili takie praktyki u populacji z Europy północnej. Hiszpańscy – u mieszkańców południa kontynentu. I to znacznie późniejszych.

Pokojowa Nagroda Nobla 2023 dla Narges Mohammadi „za walkę przeciwko uciskowi kobiet w Iranie oraz walkę na rzecz promowania praw człowieka i wolności dla wszystkich”. Nagroda jest również wyrazem uznania dla setek tysięcy ludzi, którzy demonstrowali przeciwko polityce ucisku i dyskryminacji prowadzonej przez teokratyczny reżim wobec kobiet.

Dotychczas badacze sądzili, że cała półkula północna – również Europa i Ameryka Północna – nie była dla ludzi między 21 a 15 tys. lat temu miejscem atrakcyjnym. Mylili się.

Dowody na to znaleźli i przedstawili właśnie w „Science Advances” członkowie ekspedycji do południowej części zapadliska Jordanu.

Nowe światło na kwestię wegetarianizmu rzuciły badania zespołu uczonego z Northwestern University. Przeanalizowano w nich informacje na temat ponad 5 tys. wegetarian.

151 pacjentów z chronicznymi dolegliwościami wzięło udział w badaniach zaprojektowanych przez amerykańskich naukowców. To niewielka próba, ale wyniki eksperymentu skłaniają do optymizmu.

Otępienie czołowo-skroniowe może uwolnić twórczy potencjał obszarów wzrokowych mózgu.

Kto przychodzi wam na myśl, gdy mowa o narcyzie? Niektórzy wyobrażają sobie Donalda Trumpa lub Elona Muska, którzy są często określani jako narcyzi w mediach społecznościowych. A może premier Indii, Narendra Modi, który kiedyś nosił prążkowany garnitur z własnym imieniem wyhaftowanym maleńkimi złotymi literami na każdym pasku?

Ustawa Comstock Act wymierzona w materiały „obsceniczne” nadal wpływa na stanowienie prawa

Próby osłabienia przepisów zakazujących zatrudniania dzieci to przejaw darwinizmu społecznego, według którego ludzie są z natury nierówni

Około 900 tys. lat temu, gdy na Ziemi na całego rozkręcała się epoka lodowcowa, nasi przodkowie niemal wymarli.

Część mieszkańców Pompejów prawdopodobnie zdążyła uciec przed śmiercią w ostatniej chwili.

Plecionki w Cueva de los Murciélagos w Hiszpanii odkryto już w XIX w., teraz okazało, że niektóre z nich są znacznie starsze niż dotąd myślano.

W miejscach, gdzie nie było obfitej roślinności i licznych roślinożerców kończyła się koegzystencja Homo sapiens i Homo neanderthalensis – ustalili naukowcy. Czy to oznacza, że można próbować usprawiedliwić czyny niektórych przedstawicieli naszego gatunku?

W dolinie rzeki Kalambo w Zambii znaleziono obiekty z dolnego paleolitu. Dzięki nim wiadomo, jak zaawansowani technicznie byli nasi przodkowie.

Do niedawna sądzono, że naprawa jego nici zachodzi wyłącznie w jądrze komórkowym. Nowo odkryty mechanizm może odegrać ważną rolę w zapobieganiu procesom nowotworzenia.

Dobry matematyk potrafi dostrzegać fakty, matematyk wybitny – analogie między faktami, a matematyk genialny – analogie między analogiami. Cardy i Zamolodczikow są właśnie takimi geniuszami.

Nasi wcześni przodkowie bardziej niż dużego mózgu potrzebowali długich i prostych dolnych kończyn. Ale i małpy człekokształtne nieraz eksperymentowały z dwunożnością. Niewykluczone, że potomkowie tych śmiałków z powrotem lądowali na drzewach.

Kolejna arcyważna pozycja spod znaku francuskiej myśli społecznej, która powinna trafić na nasze półki. Powie nam wiele o współczesnym świecie, choć nie we wszystkim trzeba się zgadzać z autorem.

Obawy, że modele generatywne zagarną naukę dla siebie i uczynią ludzką rezolutność zbędną, okazują się przedwczesne. Przynajmniej w przypadku laureatów I etapu 23. edycji Nagród Naukowych POLITYKI.

Możliwość wyrażenia siebie, aktywacja sensoryczna, stymulacja społeczna – dzięki nim żyjemy lepiej i zdrowiej.

– Stephen był jednym z niewielu naukowców kierujących się naprawdę wielkimi pytaniami filozoficznymi. Jego badania Wielkiego Wybuchu i czarnych dziur dotyczyły w istocie kondycji ludzkiej, naszego miejsca we wszechświecie. Pogłębialiśmy ten humanistyczny aspekt naszej pracy przez 20 lat – mówi belgijski kosmolog.

Czy amerykańskie myśliwce rzeczywiście sfilmowały statki obcych? Skąd się bierze ogromne zainteresowanie kosmitami? Rozmowa z Mickiem Westem, badaczem teorii spiskowych, członkiem Committee for Skeptical Inquiry.

W jaskini Sganidar w Iraku szczątki jednego ze zmarłych leżały w ziemi pełnej pyłku. Brytyjscy naukowcy mają nową teorię na temat tego, skąd się tam wziął.

Jeśli głęboko porusza nas obraz Edwarda Hoppera Nighthawks (Nocne marki), ale nie robi na nas wrażenia, kiedy w świecie rzeczywistym widzimy ludzi w nocnym barze, powodem może być to, co dzieje się w naszych organizmach.

Śmierć języka to chwila, gdy dana mowa traci ostatniego użytkownika. W szerszym znaczeniu to określenie sytuacji, w której nie istnieje dalsza potrzeba posługiwania się danym systemem komunikacyjnym.

Słabość do słodyczy mamy wpisaną w DNA, dlatego od zawsze sięgamy po wszystko, co słodkie. Cukierki też robimy od wieków, tylko że od niedawna są tanie i wszechobecne.

Szkoła kojarzy się nam z trudem wkuwania wiedzy i wielogodzinnym siedzeniem w klasie. Doceńmy jednak, jak mamy dobrze w porównaniu z niektórymi społecznościami.

Dwieście lat temu handel lodem zapoczątkował amerykańską „kulturę koktajli”. Dziś taki drink może być najmniej zrównoważoną pozycją w menu.

Domy strachu ukazują, że to, jak bardzo się boimy, zależy od tego, czy jesteśmy w nich z przyjaciółmi, czy z osobami obcymi

Neuronaukowcy zwykle badają w danej chwili jeden konkretny mózg – obserwują na przykład aktywację neuronów, kiedy jego posiadacz czyta lub gra. Jednak ci sami badacze jako istoty społeczne najczęściej pracują zespołowo – wspólnie wysuwają hipotezy, analizują problemy i dopracowują szczegóły eksperymentów. Taką zespołowość działania coraz częściej uwzględnia się też w badaniach mózgu.

Znalezisko z grobowca w Yanghai w chińskim regionie autonomicznym Xinjiang Uygur podważa przekonanie jakoby w przeszłości jazda konna była wynalazkiem i przywilejem mężczyzn.

Mniej więcej 900 tys. lat temu ziemska populacja zmniejszyła się o ponad 98 proc. – twierdzą jedni naukowcy. Drudzy nie są przekonani o słuszności tej tezy. Dyskusja odbywa się na łamach „Science”.

Słowa postrzegają jako kolor, kolor kojarzą z temperaturą, dźwięk z dotykiem. Mogą być cennym źródłem informacji o funkcjonowaniu mózgu.

Wybuch Wezuwiusza w 79 r. spowodował, że ludzie zginęli gwałtownie – co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Bezpośrednia przyczyna śmierci jest jednak od jakiegoś czasu przedmiotem dyskusji. Nowe badania przynoszą kolejne informacje.

Lęk przed nieumarłymi dotyczył nie tylko dorosłych zmarłych, ale też dzieci. I one bywały chowane za zachowaniem praktyk uważnych za antywampiryczne.

Ślady białek zachowane na powierzchni metalowych naczyń z epoki brązu mówią nam, jakie przygotowywano i przechowywano w nich potrawy – ale nie tylko.

Metoda genetycznych modyfikacji bakterii, dzięki której nauczyły się one rozpoznawać raka jelita grubego w żywym organizmie, może zostać wykorzystana do diagnostyki także innych nowotworów, a nawet infekcji.

Człowiek z lodu, który żył 5300 lat temu i zmarł wysoko w Alpach tyrolskich, to najlepiej przebadany pacjent świata. Ale od pierwszych analiz jego DNA i zsekwencjonowania genomu w 2012 r. techniki badawcze udoskonalono. Przynoszą nową wiedzę.

Nie chodzi tylko o ich stan psychiczny, o czym ostatnio często się mówi. Szwankuje im fizjologia.

Czytając o rewolucyjnych doniesieniach naukowych dotyczących uzależnień, należy włączać tryb sceptyczny. Tak jak w przypadku nowej publikacji z „Nature Communications”.

Badania akweduktów pokazują, że regularnie i umiejętnie je konserwowano. Do pewnego momentu.

Sprawdzili to amerykańscy i szwajcarscy naukowcy, przeprowadzając ankiety wśród 33 tys. osób.

Chińscy badacze od dawna znajdują w grobach zamożnych osób kremy oparte m.in. na bieli ołowiowej, których zadaniem było rozjaśnianie skóry. Wniosek, że moda na bladość dotyczyła tylko bogaczy, wydawał więc oczywisty. Niesłusznie.

Anafilaksje to gwałtownie postępujące reakcje nadwrażliwości będących zagrożeniem dla życia. Sposób na to, jak uchronić przed nimi dzieci, sprawdzili amerykańscy naukowcy.

Czy prezent dla Rydzyka naprawdę ma tysiąc lat? Jak odróżnić oryginał od repliki? Dlaczego muszą to robić specjaliści? Tłumaczą prof. Marian Głosek i dr hab. Marcin Biborski.

Jedni mikrobiolodzy szukają Świętego Graala – związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy składem mikroorganizmów zasiedlających organizm człowieka a chorobami. Ich koledzy po fachu studzą jednak te zapały, a przy okazji rozprawiają się z najczęściej powtarzanymi fałszywymi mniemaniami na temat mikrobioty.

Tylko nam się wydaje, że odpowiedź mamy na końcu języka

Wyobraź sobie, że Twoja córka przestała chodzić. Zawozisz ją na szpitalny oddział ratunkowy. Jak się poczujesz, słysząc później, że lekarz badający Twoje dziecko wyśmiewa się z jej sytuacji, rozmawiając z kolegami? Może to brzmieć absurdalnie, ale takie historie rzeczywiście się zdarzały.

To oburzenie, a nie nadzieja, pobudzi nas do działania w celu zapobieżenia przemocy z użyciem broni palnej

Powszechne, łagodne wyobrażenie o nich to spadek po romantycznym podejściu do celtyzmu z początku XIX w. Wizja brutalnych kapłanów nie pasowała do tej narracji. Dlatego ją pominięto.

Zaczęliśmy się zjadać nawzajem co najmniej 1,5 mln lat temu.

Tak jak archeolog bardzo uważnie rozkopuje pradawny kopiec, by warstwa po warstwie zrekonstruować dzieje miasta, tak lingwista odseparowuje kolejne warstwy języka, by odtworzyć kolejne stadia jego ewolucji.

Czy wystarczy rzut oka, aby odróżnić grupę 20 kropek od grupy 30? A jak będzie w przypadku grup 20 i 21 kropek? Wydaje się, że musi istnieć graniczna różnica, poniżej której po prostu zgadujemy, ale ostatnie badania wskazują na coś innego.

Do takiego wniosku doszli Australijczycy po przebadaniu 908 naukowców z 8 krajów.

Książka „na czasie”, ale i „po czasie” nie straci nic ze swoich walorów. A dla wszystkich, którzy niegdyś zgłębiali „teorię szczęścia” Tatarkiewicza i jej „cebulowy” wariant prof. Janusza Czapińskiego to na pewno lektura obowiązkowa.

To ważna wskazówka w kontekście określenia wytycznych dla przyszłych lotów w kosmos.

Polską Stację Antarktyczną im. Henryka Arctowskiego od ukraińskiej stacji badawczej Akademik Wiernadski dzieli zaledwie 450 km w linii prostej. O radościach i niepewnościach związanych z zimowaniem rozpoczętym tuż przed wojną, opowiada biolożka Marta Dzyndra.

Kompleksowe badania genetyczne pomagają w zrozumieniu organizacji społeczeństw żyjących przed tysiącami lat.

Prawo i Sprawiedliwość poświęci znajdujące się w ziemi i wodzie dziedzictwo, by przekupić armię poszukiwaczy skarbów. Nowe przepisy będą nas drogo kosztować i mogą być zaproszeniem do turystyki archeologicznej.

Kształt fragmentów naczyń, ich kolor, resztki zawartości i zapiski na ściankach opowiadają o losach pojedynczych ludzi i procesach dziejowych.

Irlandzcy naukowcy pokazali, jak w prosty sposób zaszczepić ludziom fałszywe wspomnienia.

Wiadomo, kto kupił „zabytek” z X/XI w. i za ile. Szkoda tylko, że nie wiadomo czy obiekt jest autentyczny.

Sztuczne oświetlenie zaburza życie roślin i zwierząt. U ludzi może powodować kłopoty ze snem, rozwój nowotworów i depresji – mówi dr Karolina Zielińska-Dąbkowska, architektka i badaczka spraw związanych ze światłem.

Rok temu wysokie temperatury przyczyniły się do śmierci ponad 61 tys. Europejczyków – informują naukowcy po przeanalizowaniu danych z 35 krajów.

Wypadek przy pracy zmienia sympatycznego człowieka w psychopatę? Opowiedziana na nowo historia pracownika kolei dowodzi, jak łatwo może powstać naukowy mit.

Wydajemy książki o odkryciach naukowych, to publikujmy też trafne prognozy dla świata. Ten ruch wydawnictwa „Prześwity” wart jest powtarzania. Tych, których analizy się sprawdziły, jest wszak sporo.

Za pomocą białka Fanzor można wstawiać i usuwać geny w komórkach ludzkich precyzyjniej niż przy wykorzystaniu metody CRISPR – dowodzą amerykańscy badacze. Polski naukowiec ma jednak wątpliwości. Nie tylko z powodu pewnego procesu sądowego.

Wystarczyła jedna podana podskórnie dawka konkretnego białka, by 22-letnie rezusy miały lepszą pamięć operacyjną i przestrzenną.

Historia tego napoju liczy tyle lat, ile historia chleba. Nic w tym dziwnego. Oba produkty zawdzięczają swoje istnienie udomowieniu zbóż oraz… temu samemu gatunkowi drożdży. Trudno sobie wyobrazić świat bez chleba. A bez piwa?

Przedstawiciele Homo sapiens, którzy wyemigrowali z Afryki, długo mieszkali na Półwyspie Arabskim, zanim ruszyli dalej.

Facebook ma 3 mld użytkowników; ponad 2 mld pozyskały YouTube, WhatsApp oraz Instagram. Chińskie WeChat i TikTok mają ponad milion zainteresowanych, wiele innych, w tym Twitter – pół miliona. Aby utrzymywać tak dużą i kosztowną infrastrukturę, obsługującą setki milionów i miliardy użytkowników, potrzeba bardzo dużych pieniędzy. Skąd je brać?

Konserwatyści często wierzą, że hierarchia i sztywne granice są trwałą cechą świata. Liberałowie tak nie myślą

Nauka dysponuje narzędziami umożliwiającymi opracowanie i wdrożenie technologii rodem z filmów SF. Wciąż jednak nie da się dokładnie przewidzieć, jakie będą ich konsekwencje.

Ataki mogą rozpocząć się nagle, jak podczas pandemii Covid-19, gdy przestraszeni ludzie zaczęli szukać kozła ofiarnego. Lecz gdy skala zjawiska utrzymuje się na wysokim poziomie przez wiele dekad, przyczyna jest głębsza i ma związek z przechodzeniem od gospodarki samowystarczalnej do systemów monetarnych i kapitalistycznych.

Wspólnota Elli Stan młodej kobiety o wielu osobowościach poprawia się bez utraty tych osobowości, które uczą się ze sobą współpracować

Nie jest to wydawnicza supernowość. Barbarzyństwo rozlewające się (już dosłownie) za naszą wschodnią granicą, każe jednak po nią sięgnąć.

Antropolożka Abigail Anderson z Seattle Pacific University przebadała współczesne społeczności koczownicze. I dowiodła, że jej koledzy po fachu niesłusznie upierali się, że obowiązuje w nich stereotypowy podział ról płciowych.

Struktury, które stworzyły w laboratoriach dwa zespoły naukowców, pozwolą prześledzić wczesny etap rozwoju embrionów. I odpowiedzieć na pytanie, dlaczego wiele z nich wówczas obumiera.

Ślady nacięć na skamieniałej piszczeli sprzed półtora miliona lat poszerzyły wiedzę na temat zwyczajów człekokształtnych. Na wiele pytań wciąż jednak nie ma odpowiedzi.

„Być może niektóre osoby zrozumiały, że utworzyliśmy prawdziwe zarodki ludzkie. A to są struktury zarodkopodobne, czyli modele, które pozwalają nam badać najwcześniejszy etap naszego życia”. Prof. Magdalena Żernicka-Goetz próbuje zrozumieć przyczyny dyskusji, jaką wywołało jej najnowsze osiągnięcie.